නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
දුම්බර වනපෙත සිසාරා නිරිත දිග මෝසම් වැස්‌ස පතිත වෙමින් පැවතුණි. අහස සිඹින උස්‌ කඳු මුදුන් සියල්ල මීදුමින් හා වැසි වලාකුළෙන් වැසී ගොසිනි. මාතලේ සිට රත්තොට හරහා දිවෙන ලග්ගල මාර්ගයේ දුෂ්කර, පටු, කඳු සහ බෑවුම් අතරින් අප ගමන් කරමින් සිටියේ ශ්‍රී ලාංකීය ශාසන ඉතිහාසයේ ස්‌වර්ණමය සංසිද්ධියක ආගිය තොරතුරු සොයා යැමේ තිර අදිටනි.
කාලගුණික හා දේශගුණික හිරිහැර පරදවා ලග්ගල උඩසියට ළඟාවීමත් ඓතිහාසික ඇටන්වල ගම්මානයට පා තැබීමත් අඩියෙන් අඩිය දුෂ්කර වූයේ එගම වෙත වැටී ඇති මාර්ගය එහෙම පිටින්ම කැඩී බිදී විනාශ වී තිබූ හෙයිනි.
දුම්බර කඳුකරය පූර්ණවශයෙන්ම සුන්දර බිම්කඩකි. ගලාහැලෙන රිදී දිය දහරා දසතින් දිස්‌වෙයි. නේකවර්ණ වනපියස ක්‍ෂතිජය තෙක්‌ පැතිරයයි. ඒ අතර දුරින් දුරින් ඇටන්වල, රත්නිංද, පිටවල, මහලකොටුව යන ගම්මාන දැකගත හැකිය. රත්තොට පසුකොට ලග්ගලට පිවිසෙන දොරටුව ඇත්තේ රිවස්‌ටන් මුදුනේය. එය මුහුදු මට්‌ටමේ සිට අඩි 3000 කටත් වඩා වැඩියෙන් උසය. එහි සිට දිවෙන වංගු ගැසුණු කුඩා 18 වංගුවක්‌ වැනි මාර්ගයේ ගමන් කිරීම අසිරිමත් ජීවන අත්දැකීමකි.
නමුත් එගම් වැසියන්ගේ ජීවිත එතරම් සුන්දර නැත, කටුකය. ජන ජීවිතය විසිතුරු නැත, දුක් සහිතය, ජීවන මාර්ගයන්ද පහසු නැත, දුෂ්කරය.
අපේ ගමනාන්තය වූයේ ඇටන්වල ගම්මානයයි. එය පිහිටියේ රත්නිංද ගමට ඔබ්බෙනි. ඒ සියලු ගම්මාන වෙත යා යුතුව ඇත්තේ දණ බිම ඇණෙන හතිවැටෙන කදු පල්ලම් හෙල් අතරිනි.
මහනුවර රජ සමයේ වැඩ වාසය කරමින් සම්බුද්ධ ශාසනයේත්, භික්‍ෂු ශාසනයේත්
උන්නතිය උදෙසා විශිෂ්ඨ මෙහෙවරක්‌ සිදුකළ වැලිවිට සරණංකර සංඝරාජ මාහිමියන්ගේ අතිශය අප්‍රකට දිවි පෙවෙතින් බිඳක්‌ පිළිබඳ ජනශ්‍රැතිමය සාධක සොයා යැම අපගේ අරමුණ විය. එය මෙතෙක්‌ මේතාක්‌ කිසිම මාධ්‍යයකින් සිදු නොකළ ගවේෂණයකි. එබැවින් "ඉරිදා දිවයින" පාඨක ඔබවෙත ඒ ඓතිහාසික සංසිද්ධිය මෙලෙස ගෙන එන්නේ ඉමහත් සතුටකිනි.
කෙසේ වුවද වර්තමාන ශාසනික පුනරුදයේ පුරෝගාමී සංඝ පීතෘවරයාණන් වහන්සේ කෙනෙකු ලෙස වැලිවිට අසරණ සරණ සරණංකර සංඝරාජ මාහිමියන්ට ඉතිහාසය තුළ හිමිවිය යුතු ගෞරවය හා ස්‌ථානය ලැබෙන්නේ ද යන්න අදටත් ගැටලුවකි. උන්වහන්සේගේ ලග්ගල වංහුං සොයායැමට ප්‍රථම වැලිවිටියේ සරණංකර සංඝරාජ හිමි පිළිබඳව යමක් මෙම ලිපියට එක්‌කළ යුතුයෑයි හැගෙයි.
ශතවර්ෂ ගණනාවක්‌ පුරා ගොඩනැගුණු සිංහල බෞද්ධ සංස්‌කෘතික උරුමය මහනුවර රාජ්‍ය සමයේදී කෙමෙන් බිඳ වැටුණි. බුදු දහම යටකොට දේව බලය පැතිරිණි. භික්‍ෂු ශාසනය පිරිහී ගණින්වහන්සේලා විසින් පන්සලේ පවුල් ජීවිත ගතකරන, භික්‍ෂූත්වය කහරෙදි කඩකට සීමාවූ යුගයක්‌ බිහිවිය. එකී තත්ත්වයෙන් ශාසනය මුදවා රාජ්‍යත්වයත්, ජාතිකත්වයත්, ඔප් නංවා ථෙරවාද මහ සංඝ සම්ප්‍රදායත්, මෙරට බෞද්ධ අධ්‍යාපනයත් සුරක්‍ෂිත කිරීමේ මාහැඟි කාර්යභාරය ඉටුකළේ වැලිවිට සංරණංකර සඟරාජ හිමියන් විසිණි.
මහනුවර සුරියගොඩ විහාරය මුල්කොට උන්වහන්සේගේ සේවය රට පුරා ව්‍යාප්තව පැවතුණි. අගනා ශාස්‌ත්‍රීය හා ආගමික ග්‍රන්ථ රැසක්‌ රචනා කළ උන්වහන්සේ මෙරට උපසම්පදා පුණ්‍යකර්මය නැවත ඇති කිරීමේ පුරෝගාමී මෙහෙවරටද උරදුන්හ.
1698 ජුනි 18 දින තුම්පනේ වැලිවිටදී උපත ලද උන්වහන්සේ පැවිදි දිවියට එළඹෙන්නේ ක්‍රි. ව. 1714 දීය. ඒ සුරියගොඩ විහාරවාසී සූරියගොඩ ස්‌වාමි හෙවත් කිත්සිරිමෙවන් රාජසුන්දර මාහිමියන් වහන්සේ ඇසුරේය. උන්වහන්සේගේ විස්‌තර ඇතුලත් පද්‍ය, ගද්‍ය පොත පත රාශියක්‌ පළවී ඇත්තේ සංඝරජ මාහිමියන් ශ්‍රී ලාංකීය ශාසනික වංශකථාවේ අසිරිමත් තෙර නමක වූ බැවිනි.
මේ ලිපියට මුල්වූ ලග්ගල ගමන යෙදෙනුයේ උන්වහන්සේ සහ නරේන්ද්‍රසිංහ රජු අතර ඇතිවන මත ගැටුමකින් පසු සරණංකර හිමි ඇතුළු පිරිසක්‌ ලග්ගලට පිටුවහල් කිරීමේ සිද්ධියක්‌ පිළිබඳව ඇති සඳහකට අනුවය.
වැලිවිට අසරණ සරණ සරණංකර සාමනේර හිමි විසින් සිල්වත් සමාගම පිහිටුවා පිණ්‌ඩපාතයෙන් යෑපෙමින් ශාසනික ප්‍රතිපදාවන් පිළිපඳිමින් යළිත් සැබෑ ශාසනයක්‌ රටතුළ ඇති කිරීමට උත්සාහ ගනිද්දී එවක උභය විහාරවාසී ගණින්නාන්සේලා ඊට විරුද්ධ වූහ. ඔව්හු රජුට කේලාම් කියූහ. එසේම රජු වටා සිටි ගොන්සාල්වෙස්‌ වැනි බටහිර ජාතිකයන්ගේ බලපෑමද ඊට අනුබලයක්‌ වී තිබේ. අවසානයේ රජු විසින් සරණංකර හිමි ඇතුළු පිරිස ලග්ගලට පිටුවහල් කර ඇත. මහනුවර ඔස්‌සේ අතිශ්‍ය දුෂ්කර වනගත ගමනකින් පසු එම පිරිස වර්තමාන ලග්ගල මැතිවරණ කොට්‌ඨාසයේ ලග්ගල උඩසිය ගම් ප්‍රදේශයට වැඩම කොට ඇත.
මාතලේ සිට ලග්ගල මාර්ගයේ කිලෝමීටර් 35 පමණ ගියතැන හමුවෙන ගම්මානය වර්තමානයේ පවා හැඳින්වෙන්නේ "පිටවල" නමිනි. ඒ අසලම ඇති රත්නිංද ගම සංඝරාජ මාහිමිටත්, පිරිසටත් එකල උවටැන් කළ පිරිසටත් නිංදගම් ලෙස ලබා දී තිබේ. අද එය දුම්බර වනපෙතට මායිම්වු සුන්දර ගම්මානයකි.
මහනුවරින් පිටුවහල් කළ සංඝරාජ මාහිමියන් ඇටන්වල ගම්මානයේ කැලෑබද ගල් ලෙනක පළමුව වාසය කොට ඇත. එය දුටු ගැමියෙකු මාහිමි සිය නිවසට කැඳවාගෙන වුත් නවාතැන් සලස්‌වා ඇත. එදා සිට අද දක්වාම එය පන්සලේ ගෙදර නම් විය. එකී වාසගම සහිත ඇත්තෝ අදත් ලග්ගලත් ඉන් ඔබ්බෙත් වාසය කරති.
ඇටන්වල ගැමියෝ අදත් එනම් සරණංකර මාහිමි වැඩ සිටීමෙන් වසර 300 පමණ ගතවුවද උන්වහන්සේ ඇසුරු කළ ස්‌ථාන වලට ගෞරව දක්‌වති. "උන්වහන්සේ දියනෑ වල", උන්වහන්සේ "වැඩසිටි ලෙන", "උන්වහන්සේ වැඩ සිටි ගෙදර" ආදී දේ ඔවුනගේ කථාබහ අතර සුලබය. අපේ අරමුණ වූයේ මේ සියලු තොරතුරු සොයා යැමය. ඇටන්වලට පාතැබූ අපට පළමුව මුණගැසුණේ ඇටන්වල පුරාණ විහාරාධිපති කඹරව සමිත හිමියන්ය. පැරැණි පොතපත පවා ගෙනහැර දක්‌වමින් උන්වහන්සේ අපට තොරතුරු රැසක්‌ පෙන්වා දුන්හ.
මේක තමයි සංඝරාජ හිමියන් සැඟව සිටි ගම්මානය. ඒ කතාවට සීහෙන ස්‌ථාන කීපයක්‌ම මෙහෙ තියෙනවා. ඒත් කිසිමදාක වගකිවයුත්aතෙක්‌ හරි, පොත්පත් ලියන ඈයො හරි මේ ගැන හොයලා බලලා නම් නැහැ. මේ ගම්මානය රාවණා කාලේ තමයි ඇරඹිලා තියෙන්නේ. දැං හරි සංඝරාජ මාහිමිගෙ චරිතයට වැදගත් වන තැන් ගැන හොයලා බලලා රටට හෙළි කරනවා නම් ඒක හරි වටිනවා." උන් වහන්සේගෙන් සමුගත් අපි කඳුහෙල් ලදු කැලෑ දිය කඩිති පීරමින් සංඝරාජ හිමියන්ට සම්බන්ධ ස්‌ථාන සොයා වන වැදුණහ.
රත්නිංදේ ගම්වාසියෙකු මෙන්ම හිටපු කෘෂි අධිකාරියේ නිලධාරියෙකු වූ නිශ්ශංක කෝණාර රත්නිsංද මහතා ඒ සඳහා අපට මඟ පෙන්වීය.
උන්වහන්සේ දිය නෑ ස්‌ථානයත්, දිවා විහරණය කළ ගල් කුහරයත් අපට පළමුව දැකගත හැකිවිය. එය පිහිටා ඇත්තේ දුම්බර වනපෙතත් කිරිගල්පොත්ත කඳු මතින් පැන නඟින තෙල්ගමුඔයේ ඉහත්තෑවේය.
"මෙතැන තමයි උන්වහන්සේ දිය නෑ ස්‌ථානය. මේ ළඟම තියෙන්නේ දිවා විහරණය කළ ගල් කුහරය. ඒක හරිම අපුරු තැනක්‌. ගැමියො මෙතනට උන්වහන්සේට දාන මාන හේමත් ගෙනත් දීලා තියෙනවා." කෝණාර මහතා විස්‌තර කළේය. මේ කඳුයාය මැද තමයි තිබුනෙ වල්පොලමුල්ල කියන පැරැණි ගම. ඒක 2011 අවුරුද්දෙ ඇවිරුණා (මිනිසුන් ගම අතැර ගියා) වල්පොලමුල්ලෙ හිටියා මාපාහාමි. එයත් නරේන්ද්‍රසිංහ රඡ්ජුරුවෝ එක්‌ක ඉන්න බැරිවයි ගම් වැදිලා හිටියෙ. ඒ මග ඔස්‌සේ තමයි වැලිවිට සංරණංකර හිමියොත් මේ පළාතට ඇවිත් තියෙන්නේ." හේ වැඩිදුරටත් කියා සිටියේය.
තෙල්ගමුඔය දිගේ පහළට පැමිණි කල වැද්දාපැණි ඇල්ල නම්වු අතිශය සුන්දර දිය ඇල්ලක්‌ හමුවෙයි. ඒ අසලම ඇති ගල්කුළු කීපයකින් යුත් ස්‌ථානය සංඝරාජ හිමියන් නිතර රැඳී සිටි භූමිභාගය බැව් අපට පෙන්වා දුන්නේද කෝණාර මහතාමය.
එතැන් සිට මෑතක වැඩි දියුණු කළ කුඩා මංපෙත ඔස්‌සේ රළු නැග්මකින් අනතුරුව රත්නිංද ගමට ළඟාවිය හැකිය. එහි වූ පටු පාරවල් ද දැන් දැන් සිමෙන්ති කැටවලින් සැකසී තිබේ. ඒ ඔස්‌සේ මද දුරක්‌ ගිය තැන ඉපැරැණි ගම්මැද්ද හමුවෙයි. කෝණාර මහතාගේ කැඳවීමෙන් ඒ අවට ගම්වැසි ඥතීන් කීපදෙනෙකුම මුණගැසීමට අපට හැකිවිය.
"මෙන්න මෙතැන තමයි පංසලේ ගෙදර තිබුණෙ. සරණංකර හාමුදුරුවො ලග්ගලට ඇවිත් මුල්කාලෙ කැලෑවෙ ගල්ලෙන්වලයි වාසය කරල තියෙන්නෙ. මේ පැත්ත වැස්‌ස, සුළඟ, සතා සරුපයා වගේම ඇඟ හීගඩු පිපෙන සීතලෙන් මාස කීපයක්‌ම පවතිනවා. ඉතිං මේ ගෙදර හිටිය මාම කෙනෙක් තමයි කැලේ හිටපු හාමුදුරුවෝ මෙහෙ එක්‌කරගෙන ඇවිල්ලා ආවතේව කරලා තියෙන්නේ. දැනුත් මේක පංසලේ ගෙදර ඒ වාසගම තියෙන අයත් බොහොමයක්‌ ඉන්නවා. මේවා අපේ අප්පච්චිලා ආතලා ඒකාලෙ අපිට කියා දීලා තියෙනවා" ඔව්හු මහත් සතුටින් සිහි පත්කරමින් අපි මුලින් සොයා ගත් කරුණු තහවුරු කළහ. රත්නිංදේ ඩබ්. ඒකනායක, පී. පී. කළුබණ්‌ඩා, ඩබ්. ජී. දිසානායක යන ඔව්හු අපට මහා ලෙංගතු කමකින් කරුණු කියා පෑහ.
අනතුරුව මාහිමි සහ ඒ සමඟ පැමිණි සාමනේර හිමිවරුන් වරින් වර වැඩ සිටි ගල්ලෙන් කීපයක්‌ නැරඹීම අපගේ අපේක්‍ෂාව විය. ඒ ගමනට වල්පොලමුල්ලේ පදිංචිකරුවකු ද වර්තමානයේ ගුරුභවතකුද වන වල්පොළමුල්ලේ දසනායක මහතාද එක්‌විය. එයද දුෂ්කර ගිරිදුර්ග තරණයකි.
පිටවලත්, රත්නිංද ගම්මානයත් හමුවන මායිමේ වූ රුදුරු බෑවුමකට යාබදව තිබූ ගල්ලෙන් සියල්ල දැක ගැනීමට අපට හැකිවිය. "ආදිම කාලෙ මේ පළාතේ ආදී වාසීන් වාසය කරලා තියෙනවා. මේ ගල්ලෙන් සියල්ල ඒ අය මුලින් හොයාගන්න ඇති. වැද්දාපැණි ඇල්ල කියන්නෙත් වැදි තරුණයකු මීපැණි කදක්‌ අරගෙන එනවිට දිය ඇල්ලට වැටිලා මැරුණු නිසාලු. ඇටන්වල කියන්නෙත් වැද්දන් කාපු සතුන්ගේ ඇටකටු තිබුණු නිසාලු. දසනායක මහතා ඒ පළාත ගැන තවත් තොරතුරු අපට කියා දුන්නේය.
සරණංකර හිමිගේ ශාස්‌ත්‍රීය හා ආගමික සේවාවන් වැඩිදියුණු වන්නේත්, උපසම්පදාව මෙරටට ලැබෙන්නේත් සංඝරාජ පදවිය මෙන්ම රාජගුරු පදවිය හිමිවන්නේත් ලග්ගල අවධියෙන් පසුවය. ඊට මග පෑදුණු කථාපුවතද අපුරු එකකි.
ඉන්දියාවෙන් පැමිණි ආඬිගුරෙකු සරල සංස්‌කෘත ශ්ලෝකයක්‌ නරේන්ද්‍රසිංහ රජුට ඉදිරිපත්කොට මෙය තෝරාදීමට සමතෙක්‌ වේනම් ඉදිරිපත් කරන්නැයි අභියෝග කර ඇත. රජු ඒ සඳහා සුදුසු උගතකු සොයා මහත් වෙහෙස වී තිබේ. එහෙත් අවසානයේ එතරම් දෙයක්‌ හෝ දන්නා අයෙකු නොමැති බව දැන කණස්‌සල්ලෙන් සිට ඇත. එම ශ්ලෝකය විස්‌තර කළ හැකි එකම තැනැත්තා සරණංකර හිමියන් බව තොරතුරු රජුට සැලවී තිබේ. රජුගේ ඇරයුමෙන් මගුල් මඩුවට පැමිණි සරණංකර සාමනේර හිමි එය විස¹ දී ඇත. ඉන් අසීමිතව පැහැදුණු රජතුමා සරණංකර හිමිගේ සේවය අගයා ශාස්‌ත්‍රීය හා ශාසනික සේවය සඳහා නොමඳ සහාය දක්‌වා ඇත. අනතුරුව රජ පැමිණි විජය රාජසිංහ රජු මෙන්ම කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුන්aගේද ආශිර්වාදයෙන් මෙරට නැවත භික්‍ෂු ශාසනය නඟා සිටුවාලූ උන්වහන්සේ පොත්පත් රැසක්‌ රචනා කරමින් ද පොත්පත් සියගණනක්‌ රචනා කිරීමට සමකාලීන උගත් භික්‍ෂු සංඝයා වෙත හා ගිහි උගතුන්ට පවරමින්ද විසල් සේවයක්‌ සිදු කරන ලදහ.
ඒ සියල්ල සඳහා ලග්ගල ගත කළ කෙටි කාලය තුළ උන්වහන්සේ අත්පත්කරගත් චිත්ත ධෛර්යය, පාරිසරික විමුක්‌තිය මෙන්ම ලග්ගල ගැමියන් කෙරෙන් ලද අප්‍රමාණ ගෞරව භක්‌තියද ඇප උපස්‌ථානද ඉවහල් වූවාට සැක නැත.
ගහකොළ, ඇළදොළ, කඳුවැටි, ගල්ලෙන් හා නාම මාත්‍රික සිහිවටන හැර අන් කිසිදු සාධකයක්‌ ලග්ගල නැතත් ලග්ගල ඇත්තන්ගේ ජනශ්‍රැති ජනකවි, හා ජනමතක, අතර උන්වහන්සේ පිළිබඳ අප්‍රමාණ මතක සටහන් රැසක්‌ තැන්පත්ව ඇති බව ලග්ගල ගමනින් අපට හොඳටම පසක්‌ විය. සියම් දේශයෙන් පැවිදි උපසම්පදාව මෙරටට ගෙන ඒමේ මහා සද්කාර්ය ඇතුළු ශාසනික සේවාවන් ගැන පැහැදුණු කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු සන්නස්‌ පත්‍රයකින් ශ්‍රී පාදස්‌ථානය පවා උන්වහන්සේට පූජාකළ බවද පොතපතෙහි සඳහන්ය.
වර්තමාන ලෝකයේ ථෙරවාදී බෞද්ධ රටක්‌ ලෙස ශ්‍රී ලංකාව ජාත්‍යන්තරය තුළ ලබා ඇති කීර්තිනාමය පිටුපස වැලිවිට අසරණ සරණ සරණංකර සංඝරාජ මාහිමියන්ගේ දායකත්වය අපරිමිත භක්‌ත්‍යාදරයෙන් සඳහන් වනු නිසැකය. උන්වහන්සේගේ චරිතය හා සැබැඳි බොහෝ තොරතුරු සුරියගොඩ පංසලේ මෙන්ම පොත්පත් රැසකද සනිටුහන් වී තිබේ. ඒ අතර සඳහන් වන ගල්ගල ගත කළ සමය පිළිබඳ තොරතුරු සොයා යැම සියම් රටෙන් උපසම්පදාව මෙරටට ගෙන්වා වසර 260 ක්‌ ගත වන මේ මොහොතේ උන්වහන්සේ වෙනුවෙන් කළ පූජෝපහාරයක්‌ බඳුය.
නිමල් කණහැරආරච්චි
2013 පෙබරවාරි 10 ඉරිදා දිවයින
