සිංහල ජාතකකතා පොතේ මුල් පිටපත ඇත්කඳ විහාරයේ

බෞද්ධ ජනතාවගේ ඉහළම ගෞරවයට හා භක්තියට ලක්වූ ග‍්‍රන්ථ දෙක ලෙස සැලකෙන්නේ පිරුවානා පොත් වහන්සේ සහ ජාතක කතා පොත් වහන්සේය.

මෙතරම්වූ ගෞරවයක් සහ භක්තියක් ඊට හිමි වන්නේ එම ග‍්‍රන්ථ දෙක අසන, කියවන සෑම මොහොතකදීම බුදුන්වහන්සේ ජීවමානව සිටින සෙයක් බෞද්ධයන් හට දැනීම හේතුවෙන්ය.

මෙරට බෞද්ධයින්ගේ ඉහළම ගෞරවාදරයට ලක්ව තිබෙන සිංහල ජාතක කතා පොතේ මුල් පිටපත අදටත් සුරක්ෂිතව තිබෙන බව බොහෝ දෙනකු නොදන්නා කරුණකි. පාලි ජාතක කතාවේ සිංහල අනුවාදය වූ මෙය කුරුණෑගල ඓතිහාසික ඇත්කඳ රාජමහා විහාරයේ ඉතා සුරක්‍ෂිතව තැන්පත් කර තිබේ.

ජාතක කතා පොත් වහන්සේ තනි පුද්ගලයෙකුගේ කෘතියක් නොව එය පරිවර්තනයේ දී කර්තෘ මණ්ඩලයක් විසින් කර ඇතැයි සලකනු ලබයි. ජාතක පොතේ දිගම කතා ලෙස සලකන දස ජාතකවලින් එකක් වන උම්මග්ග ජාතකය හතර වැනි පරාක‍්‍රමබාහු රජුගේ ඇමැතිවරයකු වූ වීරසිංහ ප‍්‍රතිරාජ ඇමැතිවරයා විසින් පරිවර්තනය කරනු ලැබ ඇත. මෙම පොත් වහන්සේ පරිවර්තන කාර්යයේ දී කර්තෘ මණ්ඩලයේ ප‍්‍රධානියා ලෙස වනරතන මේධංකර හිමියන් කටයුතු කර තිබෙන අතර, එය කෙරුණු ස්ථානය ලෙස ඇත්කඳ විහාරය සලකනු ලැබේ.

ලංකාවේ කුරුණෑගල ප‍්‍රසිද්ධියට පත් වූයේ දඹදෙණි රාජ්‍ය සමයේදීය. එවකට කුරුණෑගල දඹදෙණිය රාජධානියේ උපනගරයක් විය. මුල්ම රාජකීය සම්භවයක් ඇතිව පදිංචිවූ පුද්ගලයා ලෙස සැලකෙන්නේ දඹදෙණියේ රජ කළ පැරකුම්භා රජුගේ සහෝදර බුවනෙකබාහු කුමාරයාය. රජුගේ අවසරය මත බුවනෙකබාහු කුමරු  කුරුණෑගල නැවතී සිට නගරය දියුණු කළ බව ද, එහි දී ඔහු විසින් කරවන ලද විහාරය ඇත්කඳ විහාරය ලෙස ද සැලකේ.

කුරුණෑගල රාජධානි සමයේ සිදුවූ සුවිශේෂම සිද්ධිය ලෙස සැලකෙන්නේ පාලි ජාතක කතා පොත සිංහලට පරිවර්තනය කිරීමය. හතර වැනි පැරකුම්බා රජු මෙම කාර්යයේ පුරෝගාමියා බව සඳහන් වේ. ඔහු මෙම කාර්යය සඳහා භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ සහාය ලබාගෙන ඇති බව ද, එහි දී මේධංකර හිමියන් පොතේ භාරකරු වශයෙන් සිටින බව ද සඳහන් වේ. මෙම මේධංකර හිමියන් දිඹුලාගල පරපුරට සම්බන්ධ බව පැවසේ. මේ අනුව ඇත්කඳ විහාරය සහ දිඹුලාගල අතර එකල සම්බන්ධයක් පැවති බව ද තහවුරු වෙයි.

අස්ගිරි තල්පතේ සඳහනට අනුව මහනුවර අස්ගිරි විහාරය ඇරඹුණේ ද හතර වැනි පරාක‍්‍රමබාහු රජ සමයේදීය. මේ නව විහාරය සඳහා භික්ෂූන් වහන්සේලා වැඩම කරවා තිබුණේ ඇත්කඳ විහාරයේ සිට බව ද සඳහන් වේ.

මෙයින් පෙනී යන්නේ එකල ඇත්කඳ විහාරය ශාසනික වශයෙන් ප‍්‍රබල ස්ථානයක් තහවුරු කරගෙන සිටි බවය.

පොළොන්නරු, දඹදෙණි, කෝට්ටේ වැනි රාජධානි සමයක් තරම්ම උසස් නොවුව ද කුරුණෑගල යුගය ද එක්තරා ප‍්‍රමාණයකට සාහිත්‍යයෙන් බැබලූණු යුගයක් සේ ප‍්‍රකටය.

විද්‍යා චක‍්‍රවර්ති, කවි චක‍්‍රවර්ති, කවිරාජ ශේඛර යන මෙරට පඬිවරුන් ලැබූ විද්‍යා උපාධි ගණයට ෂඞ් භාෂා පරමේශ්වර යන උපාධිය එක්වූ බව කියැවෙන්නේ කුරුණෑගල යුගයේදීය. එබැවින් මේ යුගයේ රචනාවූ සිංහල බෝධිවංශය, උම්මග්ග ජාතකය, දළදා සිරිත, සඳ කිඳුරුදාකව, දඹදෙණි අස්න, අනාගත වංශය, දළදා පූජාවලිය යන ග‍්‍රන්ථ ලිවීමේ දී ඇත්කඳ විහාරයේ විසූ මහ තෙරවරුන්ගෙන් යම් ආකාරයක සහායක් ලැබෙන්නට ඇති බව සැලකේ. එකල රජු තම ආගමික කටයුතු සඳහා ඇත්කඳ විහාරය භාවිත කළ බැවින් එම ග‍්‍රන්ථ සම්පාදනයේ දී රාජ්‍ය අනුග‍්‍රහය ලැබෙන්නට ඇතැයි ද සිතිය හැකිය.

නමුත් කුරුණෑගල යුගයට අයත් ඉතාම වැදගත් ග‍්‍රන්ථය ලෙස සැලකෙන්නේ ජාතක කතා පොතය. ජාතක කතා පොත මෙරට පැතිර ගියේ මිහිඳු හිමියන් රැගෙන ආ බුදු දහමෙන්ය. ඉන්දියාවේ පැරණි බෞද්ධයන් සේම මෙරට පැරණි බෞද්ධයන් ද ජාතක කතා පොත බොහෝ ගරු කොට සලකා ඇති බව පැවසේ.

පොළොන්නරු යුගය වන විට මෙරට විසූ පඬිවරුන් ජාතක කතා සාමාන්‍ය ජනයාට අවබෝධ කරවීම පිණිස උත්සාහ ගත් බව පෙනී යයි. එකල ලියන ලද සෑම ග‍්‍රන්ථයකම පාහේ ජාතක කතා සංග‍්‍රහයේ කොටසක් තිබීමෙන් ඒ බව මනාව පැහැදිලි වෙයි. එහෙත් මුළු ජාතක පොතම සිංහලෙන් නොලියවීම බරපතළ අඩුවක් ලෙස කුරුණෑගල යුගයේ දී ඉස්මතු වී ඇත. ඒ අනුව පාලි ජාතක කතා පොත සිංහලයට පෙරළීමේ උතුම් කාර්යයට හතර වැනි පරාක‍්‍රමබාහු රජු මූලිකත්වය ගෙන තිබේ.ඒ අනුව සාහිත්‍යමය අතින් කුරුණෑගල යුගයේ දී සිදුවූ වැදගත්ම කර්තව්‍යය මෙයවූ අතර, එකල මේධංකර හිමියන්ට භාරකාරත්වය පවරා තිබූ මෙම පොත් වහන්සේ එකල වාර්ෂිකව කුරුණෑගල නගරය වටා ප‍්‍රදක්ෂිණා කරවා ඇත. මෙම පොත සිංහලයට පරිවර්තනය කිරීමෙන් රට තුළ ඇතිවූ බෞද්ධ ප‍්‍රබෝධය නිසා ජාතක කතා සිතුවමට නැගීමටත් පෙතිකඩ චිත‍්‍ර ලෙස භාවිත කිරීමටත් කටයුතු කර තිබූ බව ද පෙනී යයි.

මේ අනුව සිංහලට පෙරළුණු ජාතක පොත් වහන්සේට බෞද්ධයන් කොතරම් ගරු කළා දැයි කිවහොත් ඊට පුද පූජා පවත්වා ඇත. එදා සිට අද දක්වාම ඇත්කඳ විහාරයේ තිබෙන මෙහි මුල් පිටපත වාර්ෂික කුරුණෑගල ශ්‍රී දළදා පෙරහරේ ඓතිහාසික අංගයක් ලෙස වැඩම කරවනු ලබයි.

‘‘සිංහල ජාතක පොත් වහන්සේ ඇතු පිට තබා වර්ෂයකට වරක් නගරයේ ප‍්‍රදක්ෂිණ කළ යුතුය’’ යනුවෙන් හතර වැනි පරාක‍්‍රමබාහු  රජු නියෝගයක් ද පනවා තිබේ. මෙම ඉපැරණි රාජ නියෝගය කුරුණෑගල ශ්‍රී දළදා පොසොන් පෙරහර පැවැත්වීමෙන් වාර්ෂිකව ඉටු කරයි.

මෙම ග‍්‍රන්ථය පිළිබඳ ජනතාවගේ විශ්වාසය, ගෞරවය කොතෙක් ද යත් අතීතයේ සිටම එය සාක්ෂි කරගෙන දිවුරුම් දී ඇති බව ද පෙනී යයි. පොලිස් උසාවියේ සහ කම්කරු ආරවුල් විසඳීම සඳහා ජාතක පොත මත අත තබා දිවුරුම් දීමේ රාජ නියෝගය අඛණ්ඩව ක‍්‍රියාත්මක කිරීමට බි‍්‍රතාන්‍ය ආණ්ඩුවෙන් ද ඇත්කඳ විහාරයට බලය පවරා තිබී ඇත.

අදටත් ඇතැම් අවස්ථාවල දී කුරුණෑගල තිබෙන අධිකරණවලින් ලබා දෙන නියෝග සහිතව දිවුරුම් දෙන්නේ ඇත්කඳ විහාරයෙහි සුරක්ෂිතව තැම්පත් කර තිබෙන ඉපැරණි ජාතක පොත් වහන්සේ සාක්ෂි කරගෙනය.

මෙරට බෞද්ධයන්ට මහා දායාදයක් බඳුවූ මෙම පොත් වහන්සේ ඉතා අලංකාර ලෙස සැකසූ කුඩා මේසයක සුරක්ෂිතව තැම්පත් කර තිබෙනු ඇත්කඳ විහාර මන්දිරයට පිවිසෙන  ඕනෑම අයකුට දැකගත හැකිම අනර්ඝ වස්තුවකි.

ඇත්කඳ රාජමහා විහාරයේ ඓතිහාසික වටිනාකම මෙම ග‍්‍රන්ථයෙන් මනාව කියාපායි. මෙහි විහාරාධිපති ධුරය දරන අස්ගිරි මහා විහාරයීය ලේඛකාධිකාරි ආණමඩුවේ ධම්මදස්සී හිමියන්ගේ අනුශාසනා පරිදි විහාරාධිකාරි මහසෙන්ගම පුක්‍ද්ක්‍දානන්ද හිමියෝ ඉපැරැණි ජාතක පොතේ වත්මන් භාරකරු ලෙස කටයුතු කරති.

මේධංකර හිමියන් මෙම පොත් වහන්සේ ග‍්‍රන්ථාරූඪ කරන ආකාරය දැක්වෙන ඉපැරැණි සිතුවමක් මේ වන විට ජර්මනියේ කෞතුකාගාරයක තිබෙන බව ද, එහි පිටපතක් මේ වන විට මහනුවර කෞතුකාගාරයේ තිබෙන බව ද පුක්‍ද්ක්‍දානන්ද හිමියෝ පැවසූහ. එම සිතුවමේ දැක්වෙන ආකාරයට දැනට විහාරස්ථානයේ පවතින ඉපැරණි ලෙන් විහාරයේ සිට ජාතක කතා පොත් වහන්සේ ලියන්නට ඇති බව ද උන්වහන්සේ පැවසූහ.

‘‘අපේ සිංහල සාහිත්‍යයේ වැදගත්ම ග‍්‍රන්ථය මෙයයි. සිංහල සාහිත්‍යය ජනතාව අතරට ගියේ මේ ග‍්‍රන්ථය නිසයි. උපදේශන සාහිත්‍යය කෘතියක් ලෙස ගත් විට ජාතක කතා පොත් වහන්සේ ඉතාම ඉහළ ස්ථානයක තිබෙනවා.’’

‘‘මහා ගත්කරු මාර්ටින් වික‍්‍රමසිංහ මහතා පවසා තිබෙනවා මෙය සම්පූර්ණයෙන්ම කියවූ අයකු සිටී නම් ඔහු වසර හාරසියයක් ජීවත්වූ අයකු ලෙස සලකන්න පුළුවන් තරම් පරිණත භාවයක් මෙයින් ලබා ගන්න පුළුවන් කියලා.’’

‘‘මෙම ග‍්‍රන්ථයෙන් සමාජයට උපදෙස් රැසක් ලැබෙනවා. උම්මග්ග ජාතකය ගතහොත් එයින් ප‍්‍රඥාව පිළිබඳව උපදෙස් රැුසක් සපයනවා. සමාජයේ ජීවත් විය යුතු ආකාරය මෙයින් මනාව කියා දෙනවා. ඒ නිසාම මේ පොත් වහන්සේ උතුම් ආගමික ග‍්‍රන්ථයකට වඩා උතුම් සාහිත්‍ය ග‍්‍රන්ථයක් ලෙස අපට සැලකීමට පුළුවන්,’’ යැයි පුක්‍ද්ක්‍දානන්ද හිමියෝ පෙන්වා දුන්හ.

ඉපැරැණි පුස්කොළ පොතක් ලෙස සුරක්ෂිතව තිබෙන ජාතක කතා පොත් වහන්සේට අමතරව තවත් ඉපැරණි පුස්කොළ පොත් රැසක්ම මෙම විහාරයේ සුරක්ෂිතව තිබීම ද විශේෂය. එබැවින් ඇත්කඳ විහාරස්ථානය මෙම සුරක්ෂිතතාව බෙහෙවින් ඇගැයීමට ලක් කළ යුතුය.

කුරුණෑගල නගරය පසුබිම් කරගෙන බිහිවී තිබෙන ඓතිහාසික ස්ථාන හා පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකමෙන් යුත් බොහෝ දේ පිළිබඳව මෙතෙක් ප‍්‍රමාණවත් තරමට පර්යේෂණ හෝ අවධානයක් සිදු නොවීමෙන් මේ වන විට ඒවා විනාශයට ලක් වෙමින් පවතින ආකාරය දැකගත හැකිය. එවැනි යම් පර්යේෂණයක් සිදු වූවා නම් අදට ද සුරක්ෂිතව තිබෙන ජාතක කතා පොතේ මුල් පිටපත සේම සමාන තවත් වටිනා ඓතිහාසික තොරතුරු රැුසක්ම හෙළි කර ගැනීමට පුළුවන් වනු ඇත.

(මහාචාර්ය තුඹුල්ලේ සීලක්ඛන්ධ නාහිමියන් සහ පුරාවිද්‍යා කථිකාචාර්ය සී.ජී. කුමාරතුංග මහතා එක්ව රචිත ‘‘ඇත්කඳ රාජ මහා විහාරය’’ ග‍්‍රන්ථය ද මීට සහාය කර ගතිමි)

සේයාරූ හා සටහන - පුෂ්පකුමාර ජයරත්න

2012 ඔක්තෝබර් මස 07 | ලංකාදීප කර්තෘ මණ්ඩලය

ඉපැරණි ලෙන් විහාරය

ඇත්කඳ රාජ මහා විහාරය

ජාතක කතා පොතේ සිංහල මුල් පිටපත

පුක්‍ද්ක්‍දානන්ද හිමි

කපිලවස්‌තු ධාතු විස්‌තරය

කිඹුල් වත් පුරය නොහොත් කපිල වත්ථුව කපිල නම් ඉසි වරයෙකුට වාස භූමිය ව තිබී පසුව ඔක්‌කාක රජ පරපුරේ ශාක්‍ය කුමාරවරුන් විසින් මහා නගරයක්‌ බවට පත් කරන ලද්දකි. රෝහිණි නදිය අසබඩ පිහිටා තිබූ මේ මනරම් නගරය විශාල කෙත්වතුවලින් සපිරි සෞම්‍ය දේශගුණයක්‌ ඇති ප්‍රදේශයක්‌ බව වර්තමානයේ දී පවා පැහැදිලි වේ. ශාක්‍ය යන නාමය ද මේ නගරය මූලික කර ගෙන ඇති වූවකි. එයට හේතුව මෙහි තේක්‌ක ගස්‌ බහුල වීමයි. ශාකයාන යන්නෙන් හැඳින්වෙන්නේ තේක්‌ක ගස්‌ බව කියෑවෙයි. මේ ඔක්‌කාක පරපුරේ සිංහහනු කුමාරයාට පුත්‍රයින් සතර දෙනෙක්‌ විය. ඉන් පළමුවැන්නා වූ සුද්ධෝදන කපිල වත්ථුවේ රජ වීමෙන් පසුව ඒ පෙදෙස මහා සමෘද්ධිමත් රාජ්‍යයක්‌ බවට පරිවර්තනය විය.

සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පැමිණීමට පෙරුම් පුරා අවසානයේ තුසිත දෙව්ලොව වැඩසිටි බෝසතාණන් මනුලොව ඉපදීමට ප්‍රථම දීපයත් දේශයත් පරපුරත් නිශ්චිතව නුවරින් විමසා දැන සිටියේය. මහාමායා කුසින් මෙලොව බිහි වීමට තුසිතයෙන් චුත වීමට බෝසතාණන් අදිටන් කරගන්නේ සියල්ල තීරණය කිරීමෙන් පසුවයි. බුදුන්වහන්සේ ගේ මව කෝලිය වංශයට අයත්ය. එතුමියගේ ජාත ග්‍රාමය පිහිට තිබුණේ ද රොහිණි නදියට නුදුරින් එහෙත් කපිල වත්ථුවට මදක්‌ ඈතිනි. ගැබ් ගැනීමෙන් පසුව මාස නවය අවසානයේ දරු ප්‍රසූතිය සඳහා සිය මව්පිය දෙපළ වෙත යන්නට මහාමායා දේවියට සිදු විය. නමුත් ගමන අවසාන වන්නට මත්තෙන් ලුම්බිණි සල් උයනේ දී දරු ප්‍රසූතිය සිදු විය. මේ පෙදෙස අද නේපාල රාජ්‍ය සීමාවේ දක්‌නට හැකිවෙයි.

උප්පත්තියෙන් පසුව සිද්ධාර්ථ යනුවෙන් නම් තැබුණු මේ අසිරිමත් කුමරා හට දිව්‍ය සම්පත් අනුභව කරන්නට හැකි මාළිගා තුනක්‌ සකස්‌ කර දීමට සුද්ධෝදන රජු උනන්දු විය. එයට හේතුව ගිහි සැපය ගැන කලකිරී අභිනිෂ්ක්‍රමණයට උනන්දු වේ යයි බියෙනි. එහෙත් රජුගේ බලාපොරොත්තුව ඉටු නොවීය. සතර පෙර නිමිති යනුවෙන් හැඳින්වෙන අසුභ ලක්‌ෂණයන් මුල් වරට දැකීමෙන් සිද්ධාර්ථ කුමරු ගිහි සැප ගැන කලකිරි මහණ දම් පිරීමට අනෝමා ගංතෙරෙන් එතෙර වූයේ සම්බුද්ධත්වයට පත් නොවී ආපසු නොඑන බවට අධිෂ්ඨාන කරමිනි. සියලු කෙලෙස්‌ ප්‍රහීන කොට ගයා ශිර්ෂයේ දී බුද්ධත්වයට පත් සිද්ධාර්ථ ගෞතමයන් රජගහ නුවර වේලුවනාරාමයේ වැඩසිටින බව ආරංචි වූ කල සුද්ධෝදන රජුට සිය පුතු දැක ගැනීමේ ආශාවක්‌ ඇති විය. ඇමති ගණයා අත පණිවුඩ පනත් යෑවුණද පණ්‌වුඩය නොපවසාම සියලු දෙන පැවිදි විය. අවසානයේ කාලුදායි ඇමතිවරයා පමණක්‌ මුලින් පැවිදිව පසුව පිය රජු ගේ වුවමනාව සැළ කර සිටියේය. ඒ අනුව සැට යොදුනක්‌ ගෙවා අවසානයේ බුදුන්වහන්සේ කිඹුල්වත් පුරයට වැඩියේ බුද්ධත්වයට පත් වී දෙවනි වසරේ දීය. නිග්‍රෝධ කුමරුට අයත් උයනක්‌ මෙම කපිල වස්‌තු පුරයේ විය. එහි විහාරයක්‌ තනවා බුදුන් වහන්සේට පූජා කළ රජතුමා එය නීග්‍රාධාරාමයයි නම් කළේය. බුදුන්වහන්සේ පසළොස්‌ වන වස්‌ කාලය ගත කළේ මෙහිදීය. එසේම මහා සමය සූත්‍රය දේශනා කළේද මෙහිදීය. කපිල වස්‌තු නගරය මෙන්ම ශාක්‍යයන් ද විනාශ වීමට ප්‍රධාන හේතුව බවට පත් වන්නේ විඪුඩභ කුමාරයා විසින් ශාක්‍යයන්ගෙන් පළි ගැනීමයි.

ශාක්‍යයන් විසින් විඪූඩභයන්ට කරන ලද මදි පුංචිකම නිසා ඇති වූ වෛරය දුර දිග යාමෙන් මෙය සිදු විය. මේ විනාශය දිවැසින් දුටු බුදුන් වහන්සේ අවසානයේ දී එය වැලැක්‌වීමට ඉදිරිපත් නොවීය. ශාක්‍ය සංහාරයෙන් අනතුරුව ඉතිරිව සිටි කුමාරවරු කීප දෙන සිය පිරිවර සමග ලක්‌දිවට සැපත්ව එහි රාජධානි ඇති කර ගත් බව ඉතිහාසයෙන් පැහැදිලි වේ. බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් පසුව ධර්මාශෝක අධිරාජයාගේ කාලයේ දී මේ ප්‍රදේශවල තිබූ සිද්ධස්‌ථාන දියුණු විය. නමුත් මේ කපිල වස්‌තු නගරය හා එහි සමෘද්ධිය ක්‍රමයෙන් අභාවයට පත් විය. බුද්ධ පරිනිර්වානයෙන් වසර 942 ක්‌ පමණ ගත වූ පසු ඉන්දියාවට පැමිණි ෆාහියන් නම් චීන භික්‌ෂූන් වහන්සේ විසින් මේ ස්‌ථානය සියෑසින් දැක බලා ගන්නා ලදී. එහි සියලුම ගොඩනැගිලි අතහැර දමා ගොස්‌ තිබූ බව උන්වහන්සේ වාර්තා කර ඇත. එහි පදිංචිව සිටියේ භික්‌ෂූන් වහණ්‌සේලා කීප නමක්‌ පමණකි. සාමාන්‍ය පවුල් විස්‌සක්‌ පමණ අවට ගම් වල සිටියහ. මේ ආකාරයට චීන ජාතික හියුංෂාන් භික්‌ෂුව ද තම දේශාටන වාර්තාවේ කපිල වස්‌තුවේ පරිහාණිය විස්‌තර කර දී තිබේ. ඉන්දියාව බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක්‌ බවට පත් වූවායින් පසුව මේ වන්දනීය ස්‌ථානයන් හා පුරාවස්‌තු කැණීමේ උනන්දුවක්‌ ඇති විය. ශ්‍රීමත් ඇලෙක්‌සැන්ඩර් කනිංහැම් මහතා ගේ අප්‍රතිහත ධෛර්යයෙන් මේ ස්‌ථාන සොයා ගැනීම ඇරඹිණ. බුද්ධගයා ශ්‍රාවස්‌තිය ආදී බුද්ධ චරිතයේ සුවිශේෂි තැන් ගණනාවක්‌ මෙහිදී මතු කර ගත හැකි විය. ක්‍රි. ව. 1896 දී ඒ µqරේ මහතා බුදුන් වහන්සේ ගේ උප්පත්තිය සිදු වූ ස්‌ථානය වන ලුම්බිණිය තහවුරු කරන ලද්දේය. ඒ අශෝක රජතුමා විසින් පිහිට වූ ස්‌ථම්භය සොයා ගැනීමෙනි.

1898 වර්ෂයේ දී ඉංග්‍රීසි ඉඩම් හිමියකු වූ ඩබ්. සී. පෙප්පේ මහතා ලුම්බිණියෙන් කි. මී. දහතුනක්‌ පමණ දුරින් දේශ සීමාවේ ඉන්දියාව පැත්තේ පිහිටි පිපරහවා නමැති ගමෙහි ගරා වැටුණු ස්‌ථූපයක්‌ යයි සැක කළ හැකි ස්‌ථානයක්‌ හාරා ගෙන පතුලට බැසීමේ දී විශාල ගල් පෙට්‌ටියක්‌ හමු විය. එහි භෂ්මාවශේෂ තැන්පත්ව තිබුණි. එසේම මෙම ගල් පෙට්‌ටියේ කරඬු කීපයක්‌ ද විය. කපිල වස්‌තුව ගැන වැඩි උනන්දුවක්‌ ඇති වූයේ මේ සොයා ගැනීමෙනි. ශ්‍රීමත් අනගාරික ධර්මපාලතුමා බුද්ධ ගයාවේ හා බරණැස ඉසිපතනාරාමයේ සිට දියත් කරන ලද බෞද්ධ ව්‍යාපාරය මගින් හින්දූන් විසින් ආක්‍රමණය කරන ලද සිද්ධස්‌ථාන රාශියක්‌ම හඳුනා ගන්නා ලදී.

එතුමාගේ අප්‍රතිහත ධෛර්යයෙන් සිංහල භික්‌ෂූන් වහණ්‌සේලා මෙම ස්‌ථාන වලට වැඩමවන ලදහ. ඡේතවනාරාමයේ තිබෙන ලංකාරාමය කපිල වස්‌තුවේ ඇති මහින්දාරාමය සංකස්‌ස නුවර විහාරය බරණැස මූලගන්ධකුටි විහාරය ආදී වශයෙන් වර්තමානයේ විහාරස්‌ථාන රාශියක්‌ ඉඳිව තිබෙන්නේ මේ ව්‍යාපාරය නිසාවෙනි. ධර්මපාල තුමාගේ අභාවයෙන් පසුව පූජ්‍ය මැටිවල සංඝරක්‌ඛිත හිමි ඇතුලු මහා සංඝරත්නය එම ව්‍යාපාරයන්ට මූලිකත්වය දෙමින් දඹදිව වන්දනාවේ යෙදෙන සැදැහැවතුන් වෙනුවෙන් මහා කැපකිරීමක්‌ කර ඇත. කපිල වස්‌තු නගරය කුමක්‌දැයි හරිහැටි තීරණය කර නොතිබූ අවස්‌ථාවේ දී ඉන්දීය අගමැතිව සිටි ඉන්දිරා ගාන්ධි මැතිණියට කරුණු කියා පෑ මේ ස්‌වාමීන් වහන්සේලා පුරාවිද්‍යා අවධානය නැවතත් ඇති කරවන ලදී. ඒ අනුව 1971 වර්ෂයේ ජනවාරි මාසයේ දී කේ. එච්. වාස්‌තවා මහතාගේ මූලිකත්වයෙන් පිපිරහවා නගරයේ කැණිම් කටයුතු ආරම්භ විය. එහිදී මුල්වරට කපිල වත්ථු භික්‌ඛු සංඝ නම්වූ මැටි මුද්‍රිවකාවක්‌ සොයා ගන්නා ලදී . එය හමු වූයේ කණිෂ්ක රජු කරවූ සංඝාවාස ගොඩනැගිල්ලෙනි. කපිල වස්‌තු නගරය කුමක්‌ දැයි හරිහැටි නිගමනය කරන ලද්දේ මෙම කැණිමෙනි. එසේම ජනවාරි මස විසි නවවන දා කපිල වස්‌තුවේ තිබෙන ස්‌ථූපයේ පතුලටම නැවතත් කැනීම් කරන ලද අවස්‌ථාවේ දී සර්වඥ ධාතු අඩංගු තවත් මංජුසාවක්‌ සොයා ගන්නා ලදී. මෙම මංජුසාවේ මෙසේ සඳහන් විය. සුකිති භතීනං සහගිනිකානං සපුතදලනං – ඉයං සලිල නිධානෙ බුදස භගවතෙ සකියානං

ශාක්‍ය වංශයට අයත් භගවත් වූ බුදු රජාණන් වහන්සේගේ ධාතු නිධානයයි. මෙය අඹු දරුවන් සහිත සුකිති සහෝදරයින් විසින් කරන ලදී යන්න මෙහි අර්ථයයි. මෙම ධාතුන් වහන්සේලා අඩංගු මංජුසාව ජේතවනාරාමය අසල ලංකාරාමයට වැඩම කරවා එහි විහාරධිපති පූජ්‍ය මැටිවල සංඝ රක්‌ඛිත හිමියන් ඉදිරියේ දී විවෘත කරන ලදී. මෙහිදී විශාල ධාතු කොටස්‌ විසිහයක්‌ වෙන් කර සීල් තබන ලදී. අනෙක්‌ කොටස්‌වලින් කීපයක්‌ සංඝරක්‌ඛිත හිමියන් භාරයේ තබා ගන්නා ලදී. හින්දූන් මෙම ධාතු කොටස්‌වලට අයිතිය කියා පෑ අතර මේවා සුකිති නම් ශාක්‍ය කුමාරවරුන් විසින් තැන්පත් කරන ලද බුදුරජානන් වහන්සේ ගේ සර්වඥ ධාතු යයි සැක හැර කීමට ලාංකික භික්‌ෂූන් වහන්සේලාට හැකි විය. ඒ අනුව1974 වර්ෂයේ දී සංඝ රක්‌ඛිත හිමියන් ගේ මූලිකත්වයෙන් හොරණ මන්ත්‍රීවරයාව සිටි ඒ. පි. ජයසූරිය මහතා ගේ ඥාතිවරයෙකු අත කපිල වස්‌තු ධාතූන් වහන්සේලා කීප නමක්‌ මල්වත්තේ අනුනායක හැරමිටිගල ධීරානන්ද දළදාවත්ත නායක හිමියන් වෙත පිටත්කර එවන ලද්දේය. උන්වහන්සේ දළදා වැඩමවූ පරපුරේ බැවින් එය එලෙස ආරක්‌ෂා විය. පසුව ලංකාවේ සිටින රජ පරපුරේ ආරක්‌ෂාව මත අදත් එම කපිල වස්‌තු ධාතූන්වහන්සේලා වැඩ සිටී. 1978 වර්ෂයේ දී පෙර සඳහන් කළ මුද්‍ර තබන ලද සර්වඥ ධාතු කොටස්‌ විසිහය ලංකාවට වැඩම කර ලදී. එම කොටස්‌ සියල්ල දැනට තැන්පත් කර තිබෙන්නේ නව දිල්ලියේ කෞතුකාගාරය තුළයි. කපිල වස්‌තු ස්‌ථූපය අවස්‌ථා කීපයකදී තනවන ලද්දකි. මුල් වරට එය ක්‍රි. පූ. පස්‌වන සියවසේ දී ඉදි කර ඇති බව කැණිම් වලදී තහවුරු විය. ඉන් අනතුරුව ක්‍රි.ව.යෙන් පසු තෙවන සියවස දක්‌වා කරන ලද ඉඳිකිරීම් මෙම ස්‌ථුපය මත තිබේ. එකක්‌ මත එකක්‌ වශයෙන් ස්‌ථූපය ඉදි කර ඇත. අවසාන ස්‌ථූපය තරමක්‌ විශාලය. මෙම ස්‌ථුපය ඇතුලුව කණිෂ්ක රජු විසින් කරන ලද සංඝාවාසයද මෙම ස්‌ථානයට කිලෝ මීටරයක්‌ පමණ ඈතින් තිබෙන සුදොවුන් රාජ මාළිගයද දැනට තහවුරු කොට හොඳ තත්වයේ තිබේ. එහෙත් වන්දනා කරුවන් ගේ ස්‌ථිර වන්දනාවට ලක්‌ වන්නේ මීට නුදුරින් ඇති ජේතවනාරාමයයි. නමුත් කපිල වස්‌තුව හා එහි ඓතිහාසික වැදගත්කම සැදැහැති බෞද්ධයින් ගේ සිත් සතන් තුළින් ඈත් නොවන බව පැහැදිළිය. එයට හේතුව කපිල වස්‌තු සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා පිළිබද මතකයයි.

- මතුගම සෙනෙවිරුවන්
September 13, 2012 at 12:04 am | Lanka C News.

බුදුන් වහන්සේගේ චීවර ධාතුව කැලණියේ දාගැබක

බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ පසුගිය අඟහරුවාදා කැලණි රජමහා විහාරයට වැඩම කරවීම සමහරුන් සලකුණ ලබන්නේ උන්වහන්සේ තෙවැනි වරටත් කැලණියට වැඩම කිරීමක් ලෙසය. මීට පෙර 1978 දී කැලණි රජමහා විහාරයට කපිලවස්තුපුර ශ්‍රී සර්වඥධාතුන් වහන්සේලා වැඩම කළහ.

බුදුන් වහන්සේ ජීවමානව කැලණියට වැඩියේ බුද්ධත්වයෙන් අටවැනි වසර වෙසක් පුන්පොහෝදිනකය. මහා රහතුන් වහන්සේලා පන්සිය නමක් සමග අහසින් වඩින සර්වඥයන් වහන්සේ දුටු දේවතාවන් උන්වහන්සේ මෙසේ කවර නම් දෙව් ලොවකට වඩනේදැයි, අපගේ ලොවට වඩන්නේදැයි සැක උපදවා ගත්තද උන් වහන්සේ දේව සමූහයාද පිරිවරාගෙන කැලණියට වැඩි බව ශාසන ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ.

කැලණියට වැඩම කළ බුදුන් වහන්සේ කැලණි නදියෙන් දිය ස්නානය කළහ. එවකට කැලණි ගඟ ඉතා පටුය. සැඩපරුෂ නොවූ ගංගාවේ පතුලේ බුදුන් වහන්සේ ශ්‍රී පාද ලාංඡනයක්ද තබන ලද්දේ මණිඅක්ඛික නා රජුගේ ඉල්ලීම මතය. උන් වහන්සේ කැලණි ගඟට බැස ස්නානය කරන විට චීවරය ගළවා තබන ලද්දේ ගඟ අසබඩ ඇති කළුගලක් මතය. අදටත් එම ‘‘චීවර ගල” කැලණි රජමහා විහාරභූමියේ සංරක්ෂණය කොට තිබෙනු දක්නට ලැබේ.

කැලණි ගෙඟ් ස්නානය කිරීමෙන් අනතුරුව ගම්වාසීන් බුදුන් වහන්සේට මනිපිට්ටු හා කිරිහොදි ඇතුළු ආහාර මුල්කොටගත් දානය පිරිනැමූ බවද ජනප‍්‍රවාදයේ එයි. මණිඅක්ඛික නා රජුගේ අතින්ම පිළියෙළ වූ ආහාර බුදුන්වහන්සේ ඇතුළු මහ සඟරුවනට පිරිනැමීමෙන් අනතුරුව බුදුන් වහන්සේ ස්වල්ප මොහොතක් සැතපී සිටියහ. පසුව නා රජුගේ ඉල්ලීම මත දහම් දෙසුම සඳහා ආරාධනා කළේය. බුදුන් වහන්සේ මැණික් මණ්ඩපයේත්, මහා සඟරුවන ඒ අවට පනවා තිබූ අසුන්හිත් වැඩ උන්හ. එහිදී රජු ඇතුළු පිරිසට නිර්වාණ ධර්මය නොහොත් නිර්වාණ සංඛ්‍යාත අමා ඵල සහිත දහම දෙසූ බවද ශාසන ඉතිහාසයේ කියැවේ.

බුදුන්වහන්සේ මහ රහතන් වහන්සේලා සමග වැඩහිඳ දහම් දෙසූ තැන උන්වහන්සේ වැඩසිටි මැණික් පුටුව නිධන් කොට මණිඅක්ඛික නා රජු විසින් කැලණි චෛත්‍යය ඉදිකළේය. තරමක් කුඩාවට ඉදිකළ කැලණි චෛත්‍යය පසුව ක‍්‍රිස්තුපූර්ව තුන්වැනි සියවසේ දී යඨාලතිස්ස රජු විසින් සැටරියන් උසට ඉදිකරන ලදී. එහි වට ප‍්‍රමාණය අඩි එකසිය අසූවකි.

බුදුන් වහන්සේ කැලණියට වැඩම කර ගෙඟ් ජලස්නානය කළ අවස්ථාවේ හැඳසිටි සිවුර, තැන්පත්කර මණිඅක්ඛික රජතුමා විසින් තවත් දාගැබක් ඉදිකළේය. එය ‘‘සිවුරුදාගැබයි’’ මෙය මංගල මහා ස්තූපය ලෙසද හැඳින්වේ. මෙම චෛත්‍ය පුළුල් කොට ක‍්‍රි.ව 301 සිට 328 දක්වා අනුරාධපුරය රජ කළ කීර්ති ශ්‍රී මේඝවර්ණ රජු විසින් කරවන ලද නිසා අද එය හඳුන්වන ලබන්නේ ‘‘කිත්සිරි මෙවන් විහාරය’’ යනුවෙනි.

කිත්සිරිමෙවන් විහාරයේ එදාසිටම පැවැති චෛත්‍යය කුමන දෙයක් නිධන්ගත කොට තනන ලද්දක්දැයි හඳුනාගත නොහැකි ව තිබුණද දැනට වසර කිහිපයකට පෙර කැලණියේ විභීෂණ දේවාලයේ තිබී හමුවූ දහවැනි සියවසට අයත් ටැම්ලිපිය අනුව බුදුන් වහන්සේගේ කැලණි ගමනත්, සිවුරු දාගැබත් මිථ්‍යාවක් නොවන බවට සනාථ වී තිබේ.

එම සෙල්ලිපියේ ‘‘උදකස්දා’’ යනුවෙන් තිබූ වැකිය කියවූ මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන

ශූරීන් එහි අර්ථය වශයෙන් දක්වා ඇත්තේ ‘‘දියනෑම සඳහා භාවිත කළ චීවර ධාතුව’’ යනුවෙනි. එහි මෙසේද සඳහන් වේ.

‘‘වදාළ හෙයින් කැලණි රජමහා වෙහෙ උදකස්දා නින්දා මඟුල් දා ගැබිහි බද මුල් ගුණ සමමෙ වෙහෙර් සෙනෙවිරද් පදිය වසමට දෙනුකොට ඉසා’’එහි අර්ථය වන්නේ

රජතුමා නියම කළ බැවින් කැලණි රජමහා විහාරයෙහි ජල සාටිකා ධාතුව (දියනෑමට භාවිත කළ සිවුර) නිධන් කල මංගල මහාස්තූපයෙහි පහන් පූජාව පැවැත්වීම පිණිස රුවන්වැලි සෑයට අයත්ව මුලසිට පැවැති ප‍්‍රදේශය මෙම විහාරයෙහි සෙනෙවිරත් පදවියේ ප‍්‍රදේශ පාලනයට දෙනු පිණිස’’ යන්නයි.

එගොඩ කැලණිය හා මොගොඩ කැලණිය වශයෙන් කැලණි විහාරය හා කිත්සිරිමෙවන් විහාරය කැලණි ගංගාවෙන් වෙන්ව තිබුනද අදවනවිට ගඟ මතින් ඉදිවූ ගුවන් පාලමකින් එම ස්ථාන යාකොට තිබේ. එහෙත් පුරාණ කාලයේ මේ ස්ථාන දෙකම එකම ස්ථානයක පිහිටා තිබූ බවත් ගඟ ඉතා සිහින්ව පසෙකින් ගලා ගිය බවත් කියැවේ.

කිත්සිරිමෙවන් විහාරයේ ඇති නුවර යුගයේ එක් චිත‍්‍රයකින් පෙනෙන්නේ එකල ගංඟාවේ තිබූ ‘‘පටු’’ කමයි. විහාරස්ථානය අසලින් ගලායන පටු ඇළ මාර්ගයක් ලෙස එම චිත‍්‍ර වලින් කැලණි ගංඟාවේ එදා තත්ත්වය පෙන්නුම් කරවයි.

කිත්සිරිමෙවන් විහාරයේ විහාරාධිකාරී කුණන උපනන්ද හිමියන් ප‍්‍රකාශ කළේ එහි ඇති චෛත්‍යයේ චීවර ධාතුවට අමතරව ජීවමාන බුදුරජාණන් වහන්සේගේ නිය ධාතු, කේෂ ධාතු ද නිධන් කර ඇති බවයි. බුදුන් වහන්සේ කැලණි ගංඟාවේ දිය ස්නානය කළ ස්ථානයේ පිහිටවනු ලැබූ බව කියන ශ්‍රී පාද ලාංඡනය අනුස්මරණය කිරීම සඳහා පසුකාලීනව මෙම විහාරයේ දායකයින් විසින් අනුස්මරණ ශ්‍රී පතුලක් කළු ගලක නිර්මාණය කොට වන්දනාමාන කරන බවත්,බොහෝ දෙනා අදත් විහාරස්ථානයට පැමිණ එම ශ්‍රී පාද ලාංඡනය වෙත නොයෙකුත් බාරහාර වී පුද පූජා පවත්වන බවත් උන් වහන්සේ කීහ.

මේ ගල අද්දවා කැලණි රජමහා විහාරයේ ඉදිරිපස මළුවේ තබා තිබුණද අදවනවිට එය බොහෝ දෙනාගේ ඇස නොගැටෙන විභීෂණ දේවාලයේ පිටුපස භූමියේ තැන්පත් කර තිබෙනු දක්නට ලැබේ. කෙසේ වෙතත් කැලණිය යනු ලක්දිව පැරණිතම නගරයකි. විභීෂණ කැලණිය තම රාජධානිය වශයෙන් තෝරාගෙන ලක්දිව පාලනය කළේ බුද්ධ කාලයටත් පෙරය. ඉන් අනතුරුව කැලණියේ පාලකයා වන්නේ මණිඅක්ඛික නා රජුය. බුදුන් වහන්සේගේ දෙවැනි ලංකා ගමනය සිදුවූ නාගදීපයේ චුල්ලෝදර මහෝදර සටනේදී බුදුන් වහන්සේගේ දහම් අසා පැහැදීමෙන් පසුව මණිඅක්ඛික නා රජු කැලණියට වැඩම කරන ලෙස කළ ආරාධනයෙන් පසුව බුදුන් වහන්සේ කැලණියට වැඩම කළහ.

කාලිංග මාඝගෙන් ආරම්භ වූ විදෙස් ආක‍්‍රමණත්, පෘතුගීසි, ලන්දේසි හා ඉංග‍්‍රීසින්ගෙන් කැලණි විහාරය විවිධ ආක‍්‍රමණවලට ලක්විය. සතුරුසේනා දහස් ගණන් පැමිණ කැලණි විහාරය විනාශ කිරීමට නොහැකි වී අදත් විරාජමානව බැබලෙන්නේ බුදුන් වහන්සේගේ මහා අනුහස් අදටත් පවතින නිසාය.

දොම්පේ අජිත් මදුරප්පෙරුම

2012 සැප්තැම්බර් මස 16 | ලංකාදීප කර්තෘ මණ්ඩලය

කැලණි චෛත්‍යය

සෙල් ලිපිය

බුදුහිමියන් කැලණි ගෙඟ් ස්නානය කළ බව සැලකෙන ස්ථානය

කුණන උපනන්ද හිමි

අන්තවාදයෙන් වැනසුන සෙනවිරත් පිරිවෙන

September 9, 2012 at 12:05 am | Lanka C News.

නව වන දසවන සියවස ආසන්න කාලයේ රජරට ශිෂ්ඨාචාරයේ ඇතිවූ දියුණුව සනිටුහන් කරන සළකුණු දක්නට හැකි එක් ස්ථානයක් වන්නේ පදවිය වාහල්කඩ ප්‍රදේශයයි. මහසෙන් රජු විසින් කරවන ලදැයි සැලකෙන පදවිය උතුරු මැද පළාතේ මහා වාරි සංස්කෘතිය පණ ගැන්වූ අසම සම නිර්මාණයකි. එකළ එයට මහා සාගරය යන නාමය ද භාවිතා වූ බව පෙනේ. එම වැවට දකුණු පසින් වාහල් කඩ වැව පිහිට ඇත. මෙයට ව්‍යවහාර වූ නාමය බෑන සාගරයයි. වම් පසින් ඇත්තේ නම්බකඩ වැවයි. මෙය මති සාගරය යනුවෙන් හඳුන්වනු ලැබීය. මේ මහා වාපී ත්‍රීත්වය විසින් පණ ගන්වනු ලැබූ කෘෂිකාර්මික සභ්‍යත්වය ඒ යුගයේ හැටියට ලංකාවේ සමෘද්ධිය ප්‍රකට කරවන්නක් විය.

අනුරාධපුර යුග අවසාන භාගයේ ලංකාවට එල්ල වූ විදේශ ආක්‍රමණයන් රාශියකි. නමුත් ඒ සියලු ආක්‍රමණයන් පරදවා රට සෙමෙහි තබන්නට පාලකයින්ට හැකි විය. මේ යුගයේ දී පදවිය වැවට භාවිතා කළ නාමය වූයේ පදොන්නරු යන්නයි. වාහල්කඩ වැවට සුලින්නරු යන නාමය භාවිතා කළ බවට සාධක සපයන තාමර වැව ටැම් ලිපිය ඉතිහාසයේ සමෘධිමත් කාලවකවානුවක පැතිකඩක් විවර කර දෙයි.මෙම ලිපියට අමතරව රඹෑව හා ඊරිපින්නියාව ටැම් ලිපි දෙකම පිහිටා තිබෙන්නේ වාහල් කඩ වැවට ඉස්මත්තේය. එම ලිපි දෙකේම සඳහන් වන පරිදි මේ ප්‍රදේශයට සුලින්නරු ගම යන නාමය භාවිතා කර තිබේ. මෙයින් පළමු තාමර වැව ලිපිය දෙවන සේන යුගයට අයත්ය.( ක්‍රි.ව. 853-887) රඹැව ලිපිය දෙවනි උදය කාලයට (ක්‍රි.ව. 887 – 898 ) අයත්ය. ඊරිපින්නියාව ලිපිය ද දෙවනි උදය කාලයට අයත් යයි රජයේ සෙල්ලිපි සංග්‍රහයේ පස්වන වෙලුමේ සඳහන්ය.

මේ ලිපි තුනේම සඳහන් පරිදි අනුරාධපුරයේ මහා විහාර පාලනයේ නියුතු සෙන් සෙනවිරද් නම් ප්‍රභූවරයෙකු මේ සුළින්නරු ගමේ සෙනවිරද් නම් පිරිවෙනක් සකස් කර එහි භික්ෂූන් වහණ්සේලා ගේ අධ්‍යාපන පහසුව උදෙසා ඒ ප්‍රදේශයේ ගම්බිම් පවරා දුන් බව සඳහන්ය. වත්මන් වාහල් කඩ ඉස්මත්තේ එයට පෝෂක වන ප්‍රදේශයේ තවලම් හල්මිල්ලෑව කපු ගොල්ලෑව තාමර වැව ආදී ග්‍රාමීය වැව් රාශියක් පිහිට ඇත. වාහල් කඩ වැවට ජලය සපයන ප්‍රධාන ජල මූලාශ්‍රය වන තවලම්හල් හල්මිල්ලෑව ඔය නියන් කාලයට සිඳි යයි. ඒ නිසා මාස් කන්නයේ වර්ෂා කාලයට ජලය එක් රැස් කර ගැනීමේ පහසුව පිණිස පැරණි රජවරු වාරි මාර්ග රාශියක් මේ පෙදෙසේ කර ඇත. පදවිය වැවට ජලය සපයන මොර ඔය ආරම්භ වන්නේ කුංචුට්ටු කෝරළයෙනි. කුංචුට්ටු යනු පුංචි උල්පත් ප්‍රදේශයයි. මේනිසා මොර ඔය යම් පමණකින් ජලයෙන් පිරී පවතී.

මේ සුළින්රු ගම සෙනවිරද් පිරිවෙනට පවරා දෙන අවස්ථාවේ දී මේ ගම් වල කුඹූරු රිසි සේ අස්වැද්දීමට අවශ්‍ය වාරිමාර්ග පහසු කම් සැපයීමට ද රජවරු උනන්දු වී ඇත. ඊරිපින්නියාව ටැම් ලිපියේ සඳහන් වන්නේ මොර ඔය හරස් කර තැනූ අමුණෙන් ජලය හරවා වාහල් කඩ වැවට ගෙන ගිය ආකාරයයි. එහි සෙල් ලිපි පාඨයේ පෙර සිරත් පෙකුර් වසා හොය කොඩ් බද් බනුවත්තට් පොසොවුනල්ලට් මහමඩ්ලියෙන් වන් දොලොස් කිරියැ නොගන්නා කොට් ඉසා යනුවෙන් සඳහන් වන විට එයින් වෙසෙසි කාරණයක් ඉස්මතු වෙයි. මහසෙන් යුගයේ ආරම්භ වුවද ඉන් පසුව නවවන සියවස වන විට ද පෙර සිරිත පිලිබඳව සැලකිලිමත් වීම මෙම වෙසෙසි කාරණයයි. ඒ මතුද නොව සෙනවිරත් පිරිවෙනට මෙම ගම පූජා කළ හෙයින් දොලොස් කිරියක ධාන්‍ය බදු ද නොගත යුතු යයි සඳහන්ව තිබීම ඒ යුගයේ සම්ප්‍රදාය කුමක්දැයි කිය පෙන්වන්නකි.

මෙම ඇළ මාර්ගය වැටී ඇත්තේ වාහල් කඩ වැවට වම් පසිනි. තාමර වැව පසුකර වැව් දෙකක් පෝෂණය කරමින් අවසානයේ රඹෑවට වැටී ජලකඳ පාත් වන්නේ වාහල් කඩටයි. වාහල් කඩ වාන් දමන කල්හි රඹෑව පැත්තෙන් තිබෙන ආඬියා වැව පත්තෑව යන වැව් දෙකට වැටුණු ජලය පදවිය වැවට එකතු වුණු බව පැරණියන් පවසති.මේ සම්ප්‍රදාය මගින් ජලය උපරිම අන්දමින් ප්‍රයෝජනයට ගෙන ඇති බව පෙනීයයි. එහෙත් වර්තමාන වාරි ඉංජිනේරුවන් මේ පිළිබඳව සැලකිල්ලක් දක්වා නැත. එම ඇලේ නටබුන් තාමර වැව පාසල් වත්ත හරහා වැටී තිබෙන ආකාරය දැනට දක්නට හැකිය. මේ ඇළ මාර්ගය පණ ගැන්වීමට උත්සාහ නොකිරිම නිසා මාවත වැව ආදී බොහෝ වැව් ගණනාවකට අද ජලය අහිමි වී තිබේ.මේ නිසා මේ ප්‍ර දේශ කැලෑවට යට කර වන දෙපාර්තමේනතුවට පවරා දී ඇත. තවලම් හල්මිල්ලෑව ඔයෙන් එගොඩ පිහිටා තිබෙන්නේ පුංචි කුලම නොහොත් කුංචි කුලමයි. වීර සෝලේ වැවද එයට යාබදව පිහිටා ඇත. පුංචි කුලම වැවේ ඉස්මත්තේ වැදගත් පුරාවිද්‍යාස්ථානයක් පිහිටා තිබේ. දැනට හඳුනා ගත හැකි ආකාරයට මේ ස්ථානයේ පැරණි සෙනවිරත් පිරිවෙන් පිහිටා තිබෙන්නට ඇතැයි අනුමාන කළ හැකිය.

මේ තත්වය එසේ වුවද කුංචි කුලම පිහිටුවා තිබෙන අත්තාණි ලිපියේ සඳහන් වන පරිදි පෙර මහා විහාරයට පවරා දී තිබූ මේ පිරිවෙන උදය රජුගේ සෙහොයුරු කසුප් රජ කාලයේ දී අභයගිරි මහ වෙහෙරට පවරා දුන් බව තහවුරු වෙයි. අනුරාධපුර සිදු වූ ශාසනික වෙනස් කම් මෙයට බලපාන්නට ඇත. කෙසේ වෙතත් මේ සියලු ශිලා ලිපි මෙන්ම එයට අදාල පුරාවිද්‍යා ස්ථානයන්ද ලංකාවේ ඉතිහාසයට අතිශයින් වැදගත් බව නොකිවමනාය. නමුත් විදේශීය ආක්‍රමණ හේතුවෙන් මේ ප්‍රදේශ එක් කලකදි ජනශූන්‍ය විය. පොලොන්නරු යුගයෙන් පසු සිදුවූ ද්‍රවිඩ ආකුමණයන් මීට තදින්ම බලපෑ බව පෙනේ. නමුත් නුවර යුගයේ දී පවා නැවතත් මේ ස්ථාන සංවර්ධනය වී සිංහල ජනතාව පදිංචිව සිටි ආකාරය පෙන්නුම් කළ හැකිය. එම යුගයේ දී මේ පළාත කරවීමට විදානේ වරයෙක් පත් කොට ඇති අතර වන්නි වරුන් අතරින් තෝරා ගත් හුරුල්ලේ ඉලංගසිංහ කුමාරසිංහ මෙහිදී හුරුලු විදානේ ලෙසින් පත්කර තිබුණි. මොහු ගෙන් පසු ඔහුගේ පරපුර ඒ පළාතේ රටේ මහත්තැන් තත්වයට පත් කර තිබේ. ඒ අනුව සියුලු වැව් ගම්මාන ඔහුගේ නින්දගම් ලෙසින් භාවිතා කර ඇති බව පෙනේ.

1915 මුස්ලිම් කෝලාහලයෙන් පසුව මේ ප්‍රදේශය තුල පවතින ජන ශූන්‍ය ගම්මාන කීපයක් තෝරාගත් මේ රටේ මහත්මයා ඒවායේ මුස්ලිම් වරු පදිංචි කර ඇත. හෙරොව්පතානේ කඩ මණ්ඩියේ සිටි මේ පිරිස ආරක්ෂාව පතා තාවකාලිකව එසේ පදිංචි කළ බව පෙනේ. ඒ අනුව වීරසෝලේ කුංචිකුලම ආනඔලන්දාව පත්තෑව වැනි ගම්මාන හතක පමණ මුස්ලිම් වරු පදිංචි වී තිබේ.නමුත් පසු කාලයේ දී මේ පදිංචි වීම් ස්ථීර වී ඇත. පසු ගිය කාලයේ දී කොටි ත්‍රස්තයින් ගේ අඩන්තේට්ටම වලට යටත් වූ මේ ගම්මාන යළිත් සංවර්ධනය වන්නට පටන් ගෙන ඇත්තේ දැන්ය. එහිදී මෙහි පිහිටා තිබූ සෙනෙවිරත් පිරිවෙන හා අත්තානි කණු වලට වූයේ කුමක්දැයි සෙවීම මගේ අරමුණ විය. එහිදී අපට දක්නට හැකිවූයේ ඓතිහාසික සෙනෙවිරත් පිරිවෙන් භූමිය ඩෝසර කර ඇති බවයි. වීරසෝලේ ගමේ මුස්ලිම් වරු 2010 වසරේ දී මේ භූමි භාගය සමතාලා කොට එහි තිබෙන පුරාවස්තු රාශියක් පොකුණකට දමා පස් පුරවා ඇත. අනතුරුව එම ප්‍රදේශයේ බඩ ඉරිඟු සිටවා ඇත.

මේ ප්‍රදේශයේ සංචාරය කරන විටදී මේ සහාසික අපරාධය සියැසින්ම දැක ගන්නට ලැබුණි. ඓතිහාසික කුංචි කුලම ටැම් ලිපිය එහි පදනමෙන්ම ගලවා දමා ගොඩට ඇද තිබේ. එහි ඉහළ කැබැල්ල දක්නට නැත. පිරවෙන භූමියේ එක් පැත්තක් සහමුලින්ම ඩෝසර කර ඇත. පැරණියන් පවසන පරිදි මෙහි ගඩොල් පාදම් සහිත විශාල ගොඩනැගිල්ලක අවශේෂ දක්නට තිබී ඇත.එය පැරණි සෙනවිරද් පිරිවෙනේ පාදම විය හැකියයි අනුමාන කළ හැකිය.මෙම විනාශය සිදු වන අවස්ථාවේ දී එය දැන ගන්නට ලැබුණු කපුගොල්ලෑව විහාරාධිපති ස්වාමීන්වහණ්සේ එම ස්ථානයට පැමිණ ඩෝසර කරන ලද ඇතැම් ගල්කණු කැබලි සිරි පතුල් ගල් මෙන්ම මැටි පුවරු කීපයක්ද රැගෙන වුත් විහාරස්ථානයේ දැනට තැන්පත් කර තිබෙන ආකාරය දැක්ගන්නට හැකිවුණි. පෙර සිරිත නොදත් අන්‍යාගමිකයින් මෙන්ම තමන්ගේ ජාතික උරුමය නොදත් ඇතැම් සිංහල නිළධාරින්ගේ පිහිටෙන් දැන් මේ මුස්ලිම් වරු බලවත් වී තිබේ.එයට හොඳම උදාරහරණය පුරාවස්තු වලින් පිරි වීරසෝලේ කඳුවැටියේ ගල් වලක් දැමීමට මුස්ලිම් ව්‍යාපාරිකයෙකුට අවසර පත් ලබා දීමයි.

- මතුගම සෙනෙවිරුවන්

රටට ශාන්තිය ගෙනදෙන කපිල වස්තු ධාතු දැක්ම

තථාගතයන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ ම නුවණින් අවබෝධ කරගත්තා වූ උතුම් වූ ශ්‍රී සද්ධර්මය සියලු ලෝ සතුන් ගේ හිත සුව පිණිසම දේශනා කොට වදාළහ. පන්සාළිස් වසක් පුරා එසේ ලෝ සත වෙත පතළ මහා කරුණාවෙන් දහම් මඟ පෙන්වා දුන් උන්වහන්සේ අසූ වැනි වියෙහි දී පිරිනිවන් පා වදාළහ. ඒ දඹදිව කුසිනාරා නුවර මල්ල රජදරුවන් ගේ උපවර්තන නම් සල් උයනේ දී ය.

අඩ සියවසකට ආසන්න කාලයක් පුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කොට වදාළ ශ්‍රී සද්ධර්මය අන්තර්ගත ත්‍රිපිටකය, සූත්‍ර පිටකය, විනය හා අභිධර්ම පිටකය නමින් වර්තමානයේ ව්‍යවහාරව පවතී. සූත්‍ර පිටකයේ මහා පරි නිබ්බාන සූත්‍රයේ සම්බුද්ධ පරිනිර්වාණය පිළිබඳව දීර්ඝ විස්තරයක් ඇතුළත්ය. මහා පරිනිබ්බාන සූත්‍රයෙත්, සුමංගල විලාසිනිය හා බුද්ධ වංශය වැනි මූලාශ්‍රවලත් සඳහන් වන තොරතුරුවලට අනුව බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ පරිනිර්වාණය සැළ වූ වහාම දඹදිව සෙසු සත් රාජ්‍යයක රජ දරුවෝ සේනා සහිතව කුසිනාරා නුවරට පැමිණ සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේට සිය අයිතිය ප්‍රකාශ කරන්නට වූහ.

”භාග්‍යවතුන් වහන්සේත් අපිත් ක්ෂත්‍රියයෝය. එබැවින් ධාතුන් වහන්සේ ගේ නියම හිමිකාරීත්වය අපටය.” යි රජ දරුවෝ සිය සුදුසුකම් ඉදිරිපත් කළහ.

”තථාගතයන් වහන්සේ පිරිනිවන් පා වදාළේ අප ග්‍රාමයේ ය. එහෙයින් උන්වහන්සේ ගේ ආදාහනයෙන් ශේෂ වූ ධාතුන් වහන්සේ ගේ අයිතිය අපටමය. අන් අයට දිය නොහැකිය” යි කුසිනාරාවේ මල්ල රජවරු කීහ.

”භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අප ගේ ශ්‍රේෂ්ඨ ඥාතියෙකි. අපි ද උන්වහන්සේ ගේ ශාරීරික ධාතුන්ගෙන් කොටසක් ලැබීමට සුදුස්සෝ වෙමු. අපි උන්වහන්සේ ගේ ශාරීරික ධාතුන් වහන්සේ උදෙසා චෛත්‍යයක් කර පූජා උත්සවද කරන්නෙමු…” යි කපිල වස්තු ජනපදයේ ශාක්‍යයෝ බුදුරජාණන් වහන්සේට ලේ ඥාතීත්වයක් ඇති බව ප්‍රකාශ කර සිටියහ.

මෙසේ රජදරුවන් සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ වෙනුවෙන් සිය අයිතිය ප්‍රකාශ කරමින් සිටියදී සිදු වන්නට යන අර්බුදය නුවණින් දුටු ද්‍රෝණ නම් බ්‍රාහ්මණ ආචාර්ය තෙමේ

’පින්වත් රජවරුනි. මාගේ මේ වචනය අසන්න. අපගේ බුදු රජාණන් වහන්සේ ක්ෂාන්තිවාදී වූහ. (සාමය අගය කළ උතුමෙක් වූහ.) ඒ උතුම් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ ධාතුන් වහන්සේ වෙනුවෙන් අවි අමෝරා ගෙන යුද වදින්නේ නම් එය සුදුසු නොවන්නේ ම ය.’ යි සියලු රජදරුවන් සමඟි කරවා ධාතුන් වහන්සේ අට කොටසකට බෙදා දුන්හ.

රජ දරුවෝ තම තමන්ට ලැබුණු ධාතු ඒ ඒ පාලන ප්‍රදේශවල චෛත්‍ය කරවා තැන්පත් කර පූජා සත්කාර කළහ. මේ පිළිබඳ වැදගත් තොරතුරු ථෙරවාදී බෞද්ධ ත්‍රිපිටක සාහිත්‍යයේ සඳහන්ය.

මේ අනුව කිඹුල්වත් පුර කපිල වස්තුවේ ශාක්‍යයෝ ද තමන්ට ලැබුණු ධාතුන් වහන්සේ තැන්පත් කොට මහා ථූපයක් කරවා පූජා සත්කාර කළහ. ‘කපිල වස්තු ධාතු’ නමින් මෙකල හඳුන්වන්නේ ඉහත විස්තර කළ පරිදි බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ ශ්‍රී දේහය ආදාහනයෙන් පසු ද්‍රෝණ නම් බමුණා විසින් කපිල වස්තු ශාක්‍යයන්ට බෙදා දුන් ධාතුන් වහන්සේය. අදින් වසර 2400 ට පමණ පෙර කපිල වස්තුවේ රජදරුවන් විසින් ධාතුන් වහන්සේ තැන්පත් කර එසේ ඉදිකරන ලද චෛත්‍යය, කැණීම් කර සොයා ගත් ධාතු කරඬුවේ තිබූ සම්බුද්ධ ධාතුන් වහන්සේ ය.

මෙම පූජනීය ධාතුන් වහන්සේ සොයා ගැනීමේ ගෞරවය හිමි වන්නේ ඉන්දීය පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ පළමු අධ්‍යක්‍ෂ ජනරාල්වරයා ලෙස සැලකෙන ශ්‍රීමත් ඇලෙක්සැන්ඩර් කනිංහම් මහතාට ය. ඔහු ගේ මූලිකත්වයෙන් කළ පුරා විද්‍යා කැණීම්වලදී අදින් වසර 113 ට පමණ පෙර මේ ධාතුන් වහන්සේ සහිත කරඬුව හමුවිය. ඒ වර්තමාන බිහාරයේ (උත්තර ප්‍රදේශය) ‘පි‍්‍රපාවා’ නැමැති ස්ථානයෙනි.

වත්මන් ‘පි‍්‍රපාවා’ ප්‍රදේශය ඉතිහාසයේ කපිලවස්තුවයි. කපිල වස්තු නම් පුරාණ ජනපදයෙන් හමු වූ නිසාත්, කපිල වස්තු ශාක්‍යයන් විසින් මෙම ධාතුන් වහන්සේ තැන්පත් කොට චෛත්‍යයක් ඉදිකළ නිසාත් මෙම ධාතුන් වහන්සේ ‘කපිල වස්තු ධාතු’ නමින් ම හැඳින්වේ.

ලොව බොහෝ බෞද්ධ ජනතාව සර්වඥ ධාතුන් ජීවමාන බුදු රජාණන් වහන්සේ හා සමානව වන්දනාමාන කළ ද ඇතැම් පිරිස් ‘මේ සර්වඥ ධාතුන් ම දැ’යි ඒ පිළිබඳ යම් යම් සැක පහළ කර ගන්නා බවද දක්නට ලැබේ. එහෙත් එම ස්ථානයේ දී හමු වූ ධාතු කරඬු පරීක්‍ෂා කිරීමේදී ඒවායේ වසර 2300 ක් තරම් පුරාණ බ්‍රාහ්මී අක්‍ෂරයෙන් රචිත පද පේළි කීපයකින් සමන්විත ලිපියක් හඳුනා ගත හැකි විය.

මේ බ්‍රාහ්මී අක්‍ෂර සහිත ලිපිය ක්‍රිස්තු පූර්ව තුන්වන ශතවර්ෂයේ විසූ දඹදිව ධර්මාශෝක රජුට අයත් බව ලෝ ප්‍රකට පුරාවිද්‍යා පර්යේෂකයෝ, සෙල්ලිපි පිළිබඳ උගත්තු නිවැරැදිව හඳුනා ගත් හ. බ්‍රාහ්මී අක්‍ෂර සහිත ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනය පහත පරිදිය.

1. සුකිතිභතානං සභගි

2. නිකානං සපුතදලනං

3. ඉයං සලිල නිධනෙ

4. බුධස භගවතෙ සකියානං

ශාක්‍ය පුත්‍ර භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ ශාරීරික ධාතු මෙහි තැන්පත් කර ඇති බව ‘ඉයං සලිල නිධනෙ බුධස භගවතෙ සකියානං’ යන කොටසින් තහවුරු වේ.

ඒ අනුව මෙම ධාතුන් වහන්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේම බව සමස්ත ලෝකයේම පුරාවිද්‍යාඥයින් විසින් ද පිළිගෙන අවසන් ය.

එම ‘කපිල වස්තු සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේ දැක බලා වන්දනා මාන කරගන්නට ශ්‍රී ලාංකේය බෞද්ධ ජනතාවට ද මහඟු අවස්ථාවක් උදාවේ. ඒ පසුගිය ඉන්දීය සංචාරයකදී මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනාධිපති තුමා විසින් ඉන්දීය අග්‍රාමාත්‍ය ආචාර්ය මන්මෝහන් සිං මහතාගෙන් කළ ඉල්ලීමකට අනුවය.

2600 ශ්‍රී සම්බුද්ධත්ව ජයන්තිය නිමිත්තෙන් මෙසේ ශ්‍රී ලංකාවට සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේ වැඩම කරවීම ශ්‍රී ලංකාව සහ ඉන්දියාව අතර මිතුදම ශක්තිමත් කිරීමේ සුවිශේෂී අවස්ථාවක් ද වනු ඇත.

මින් වසර 34 කට පෙර 1978 වසරේ දී මෙම කපිල වස්තු සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේ ශ්‍රී ලංකාවට වඩමවා කැලණිය රජමහා විහාරයේ දී ප්‍රදර්ශනය කළ අවස්ථාවේ බුද්ධ රශ්මි මාලා විහිදවනු දුටු බව නැරඹූ ජනතාව අදටත් පවසති. එම අවස්ථාව බුදුරදුන් ගේ සිව්වැනි ලංකාගමනය ලෙස එකල පුවත්පත්වල මුල් පිටුවල පවා හඳුන්වා දී තිබුණි. මෙවර එම සුවිශේෂී සර්වඥ ධාතු ප්‍රදර්ශනය ශ්‍රී ලංකාවේ දිස්ත්‍රික් හතක දී ප්‍රදර්ශනය කිරීමට සියලු කටයුතු සූදානම් ය.

ඒ අනුව ඉන්දීය සංස්කෘතික ඇමැතිවරිය ඇතුළු දූත පිරිසක් නවදිල්ලි නුවර සිට විශේෂ ගුවන් යානයකින් සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ වඩමවා ගෙන අද (19) පෙරවරු 10.30 ට කටුනායක ගුවන් තොටුපළට පැමිණෙන බව පසු ගියදා රජයේ ප්‍රවෘත්ති දෙපාර්තමේන්තුවේ දී පැවැති ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡාවකදී ආගමික කටයුතු පිළිබඳ ජනාධිපති සම්බන්ධීකරණ ලේකම් ගැටමාන්නේ ගුණානන්ද හිමියෝ පැවසූහ.

එහිදී තෛ‍්‍රනිකායික මහනාහිමිවරු ඇතුළු සියක් නමක් භික්ෂුන් වහන්සේ ගේ ආශිර්වාදය මධ්‍යයේ ජනාධිපතිතුමා විසින් සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ පිළිගනු ලබන අතර එහිදී සියලු ආගමික වතාවත් පවත්වනු ලැබේ. ඉන්පසුව කැලණිය මානෙල්වත්ත මහා විහාරස්ථානයට වැඩම කරවනු ලබන සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ එදින පස්වරු 2.30 සිට 2600 ශ්‍රී සම්බුද්ධත්වය නිමිත්තෙන් කැලණිය මානෙල්වතු මහා විහාරස්ථානයේ ඉදිකළ කපිල වස්තුපුර මාලිගා පරිශ්‍රයේ දී සියලු බුද්ධෝපස්ථාන සහිතව මහ ජනහිත සුව පිණිස ප්‍රදර්ශනය කෙරේ.

මානෙල්වතු මහා විහාරාධිපති, ජාත්‍යන්තර ආගමික හා සංස්කෘතික කටයුතු පිළිබඳ ජනාධිපති උපදේශක තායිවානයේ ප්‍රධාන සංඝ නායක, ආචාර්ය බෝදාගම ධර්ම කිර්ති ශ්‍රී චන්දිම හිමියන්ගේ අනුශාසකත්වයෙන් එහිදී සර්වඥ ධාතූන් වැඳ පුදා ගැනීමට පැමිණෙන ජනතාවට අවශ්‍ය සියලු පහසුකම් සලසා දීමට කටයුතු කර ඇත.

22 වැනි දා උදෑසන 6.00 ට කැලණිය මානෙල්වත්ත විහාරස්ථානයේ දී සර්වඥ ධාතු ප්‍රදර්ශන කටයුතු අවසන් කැරෙන අතර එදින උදෑසන බුද්ධ පූජාව පවත්වා එහි සිට ගුවනින් පැල්මඩුල්ල ක්‍රීඩාංගණය දක්වා සර්වඥ ධාතු වැඩමවීමට නියමිතය.

ක්‍රීඩාංගණයේ සිට රිය පෙරහරකින් පැල්මඩුල්ල රජමහා විහාරයට වැඩම කරවන සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ එහි දී මහජනතාවට ප්‍රදර්ශනය කැරෙනු ඇත. ඒ අනුව 19, 20, 21 යන දිනයන්හි කැලණිය මානෙල්වත්ත විහාරය, 22, 23 දෙදින පැල්මඩුල්ල රජමහා විහාරය, 24, 25, 26 අනුරාධපුර සම්බුද්ධත්ව ජයන්ති විහාරය 27, 28 කන්තලේ අග්‍රබෝධි විහාරය, 29 – 30 ගම්පොළ නාරංවිට සම්බුද්ධ ජයන්ති විහාරය, අගෝස්තු 31 – සැප්තැම්බර් 01 – වාරියපොළ ශ්‍රී සුමංගල පිරිවෙන, සැප්තැම්බර් 02, 03, 04 සහ 05 වැනි දින දහවල් 12.00 වනතුරු මාතර කොටිකාගොඩ විහාරස්ථානයේ දී දිවා රාත්‍රි දෙකෙහිම සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ ප්‍රදර්ශනය කැරෙනු ඇත.

බුදුරජාණන් වහන්සේට සිදු කැරෙන ඉහළම පූජෝපහාරයක් ලෙස මෙහිදී මහා සංඝරත්නය විසින් අඛණ්ඩව පිරිත් සජ්ක්‍ධායනය සිදුකරන අතර තුන් වරු තේවාව, උදෑසන දහවල් බුද්ධ පූජාව, සවස ගිලන් පස පූජාව හා හේවිසි ශබ්ද පූජාවන් ගෙන් සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේට පුද පූජා පවත්වනු ඇත. බුදුරජාණන් වහන්සේ ද ධාතු පූජාව අනුදැන වදාළ බව අපදාන පාලියෙන් ද අනාවරණය වේ. සැරියුත් මහතෙරුන් වහන්සේ ගේ ආදාහනයෙන් පසු ශේෂ වූ ධාතුන් වහන්සේ සහිත පාත්‍රය ද, මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමී තෙරණිය ගේ ආදාහනයෙන් පසු ශේෂ වූ ධාතුන් වහන්සේ සහිත පාත්‍රය ද දොහොතින් ගෙන ඔවුන් ගුණ වර්ණනා කළ අයුරු විස්තර වේ.

දීඝ නිකායේ සඳහන් වන්නේ බුදු, පසේබුදු, මහ රහත් හා සක්විති යන සිව් මහා පුද්ගලයන් ගේ ශාරීරික ධාතු නිදන් කොට පූජෝපහාර දැක්වීම බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් අනුදැන වදාළ බවත් එය බොහෝ දෙනා ගේ හිත සුව පිණිස වන බවත් ය. මෙම අතිශය දුර්ලභ අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජන ගෙන සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේ දැක වන්දනාමාන කර ගැනීම සඳහා දුර බැහැර සිට පැමිණෙන ජනතාවට ප්‍රවාහන පහසුකම් සලසා තිබෙන අතර ජලය, ආහාර, සෞඛ්‍ය පහසුකම් ලබා දීමට ස්වේච්ඡා ආයතන රැසක් ඉදිරිපත්ව සිටී. දන්සැල් ද ඉදිවේ. ඒ ඒ විහාරස්ථානයන් හි නායක ස්වාමීන් වහන්සේ, දිසාපතිවරු, පළාත් සහ ප්‍රාදේශීය ප්‍රධානීන්, බෞද්ධ සංවිධාන හා සමඟ එක්ව මේ කටයුතු සංවිධානය කර තිබේ.

ජීවමාන බුදුරජාණන් වහන්සේ හා සමානව සලකා සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ වැඳ පුදා ගැනීමට පැමිණෙන ජනතාව උන්වහන්සේට දක්වන ගෞරවයක් ලෙස නිර්මාංශව සුදුවතින් සැරසී පැමිණීමත්, විනීතව හැසිරීමත් අපේක්ෂා කෙරේ. අද සිට සර්වඥ ධාතු ප්‍රදර්ශනය කැරෙන ලබන මස 05 දා දක්වා සෑම බෞද්ධ නිවෙසකම, රජයේ සහ පෞද්ගලික ආයතනවල බෞද්ධ කොඩිය ඔසවා තබන ලෙස ද ආගමික කටයුතු පිළිබඳ ජනාධිපති සම්බන්ධීකරණ ලේකම් ගැටමාන්නේ ගුණානන්ද හිමියෝ ඉල්ලා සිටිති.

තිස් වසරක් පුරා කුරිරු යුද්ධයේ ශාපයෙන් ඔද්දල් වූ සිතැති ලාංකේය ජනතාව දැන් නිදහස ලබා තිබේ. රටට සාමය උදා වී තිබේ. එවන් සාමකාමී යුගයක සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ මෙරටට වැඩම කරවීම ආශිර්වාදයකි. ගෞතම සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ උතුම් ගුණ තම තම නැණ පමණින් හෝ සිහිපත් කර උන්වහන්සේ වන්දනා කිරීම ද දුක්, බිය, ශෝක, සැක, සංකා, රෝග, දුර්භික්ෂාදියෙන් මිදීමට හේතු වන්නකි. බුදුගුණ වැඩීම නිර්වාණය පිණිස හේතු වන්නකි. ලොව ඉතා විශ්වාසනීයව හා විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ මගින් තහවුරු කෙරුණු සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ ලෙස කපිල වස්තු ධාතු හඳුනා ගත හැකි බව ශිලා ලේඛනයන් ගෙන් මනාව ප්‍රත්‍යක්ෂ කළ හැකි අතර, සර්වඥ ධාතු ආගමනය සකල ශ්‍රී ලංකාවාසීන් ලද මහත් භාග්‍යයකි. එහි පුණ්‍යානුමෝදනාවත්, සකල ශ්‍රී ලංකාවාසී බෞද්ධ ජනතාව ගේ ගෞරව භක්ති ප්‍රණාමයත් ජනාධිපතිතුමාට හිමි විය යුතු ය.

(විශේෂ ස්තුතිය – මල්වතු මහා විහාරවාසී මැද මහනුවර ධම්මසිරි හිමියන්ට)

- රමණී සුබසිංහ. 

ශ්‍රී‍්‍ර ලංකාවේ භූගෝලීය පරිසරය තුළ නිර්මාණය වී ඇති ප්‍රධාන නගර අතර ප්‍රමුඛ වූ රමණීය මහනුවර පුරවරය තවත් සෝභාවත් වන්නේ ශ්‍රී දළදා මාලිගය නම් වූ මනස්කාන්ත මන්දිරය නිසා ය. 1984 වසරේදී මහනුවර පුරවරය ජීවමාන ලෝක උරුමයක් බවට නම් කෙරෙන්නේ මේ සුවිශේෂීතාවයන් නිසාමය.

උඩරට ස්වාධීන වූ රාජ්‍යයක් බවට පත් වන්නේ සෙංකඩගල අගනුවර කරගත් වික්‍රමාන්විත වික්‍රමබාහු (ක්‍රි.ව.1463–1483) රාජ්‍ය සමයේදී ය. එතැන් සිට විවිධ ආපදා බාධා මධ්‍යයේ වුව 1815 වනතෙක් මෙම රාජධානියේ පැවැත්ම වසර 352 ක් වැනි දිගු කලක් දක්වා අඛණ්ඩව පැවැත එයි.

එහෙත් මහනුවර රාජධානියේ නිරවුල් සේ සැලකිය හැකි දෙවන භාගයේ ප්‍රථම රජතුමා බවට අභිෂේක ලබන්නේ ධ් විමලධර්මසූරිය (ක්‍රි.ව.1592 – 1604 ) රජතුමා ය.

සතුරු උපද්‍රවයන්ගෙන් වහන්වී කුරුවිට දෙල්ගමුව රජ මහා විහාරයේ කුරහන් ගලක් යට අඳුරේ වැඩ සිටි දන්ත ධාතුන් වහන්සේ මහනුවරට වැඩම කරවා තෙමහල් මන්දිරයක් සාදවා එහි තැන්පත් කළේ මෙම රජතුමා විසිනි.

මාලිගාව යනු රජතුමා වාසය කරන සියලු භෞතික සැප සම්පත් සපිරි සුපිරි මහා මන්දිරයකි. එහෙත් ශ්‍රී දන්ත ධාතුන් වහන්සේ වැඩ වසනා මාලිගාව අති ගෞරවනීය වූ මහා ධාතු මන්දිරයක් ලෙස පූජනීයත්වයට පත්ව තිබෙයි.

විමලධර්මසූරිය රජතුමා සෑද වූ දළදා මාලිගය පෘතුගීසි ආක්‍රමණිකයන් විසින් ගිනි තබා විනාශ කර දමන ලදී. එහි නටබුන් මත දැනට අපට දකින්නට ලැබෙන පැරැණි දෙමහල් ‘වැඩසිටින මාලිගාව‘ ඉදි කරනු ලැබුවේ වීර පරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ (ක්‍රි.ව. 1702 – 1735 ) රජතුමා විසිනි. කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජතුමා (ක්‍රි.ව. 1747 – 1782 ) මෙහි දක්නට ලැබෙන දිය අගල කරවීය.

දළදා මාලිගයට ඉතා දැකුම්කළු පෙනුමක් දායා ද කළ අටපට්ටම් හැඩැති පත්තිරුප්පුව සාදවන ලද්දේ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ (ක්‍රි.ව. 1798 – 1815 ) රජතුමා විසිනි.

මෙම මනස්කාන්ත වූ පත්තිරිප්පුවේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා වූයේ උඩරට හන්දෙස්සේ දේවේන්ද්‍ර මූලාචාරය නමැත්තා ය. රජතුමා මෙය කරවන ලද්දේ මහ මළුවට පැමිණෙන ජනතාවගේ දුක් ගැනැවිලිවලට සවන්දීමටත්, විශේෂ අවස්ථාවල ජනතාව ඇමැතීමටත් දළාද පෙරහර මෙන්ම ‘කිරිමුහුද’ නැරඹීමටත් බව කියැවෙයි. අද මෙය භාවිතා වන්නේ ඉතා වටිනා ධර්ම පුස්තක සංරක්‍ෂණය කෙරෙනා පුස්තකාලයක් වශයෙනි.

නොයෙකුත් ප්‍රතිසංස්කරණයන් හා විවිධ ඉදිකිරීම් හමුවෙහි අද අප දකින දළදා මන්දිරය අංග රාශියකින් සමන්විත ඉතා අසිරිමත් දසුනක් මවන දර්ශනීය මහා මාලිගාවක්ම ය.

මහමළුව ඔස්සේ ප්‍රධාන වාහල්කඩින් ඇතුල්වූ විට ඒ අසල පාදමේ ඇති දර්ශනීය ශෛලමය සඳකඩ පහණත් පියගැට පෙළ දෙපස කළු ගලින් නිමකරන ලද ඇත් රූ සහිත පුවරු දෙකත් දැක ගැනීමට ලැබෙයි. මෙය අපගේ ඉපැරැණි සඳකඩපහණ ආකෘතියට වෙනස්වේ. සඳගලෙහි සත්ව රූප නොමැත.ඇත්තේ නෙළුම් මල් සහ ලියවැල් ය. එම ලාලිත්‍යමය රටා නිසා සඳකඩපහණ ඉතා අලංකාරවත් වෙයි.අද මෙම වස්තූන් කාගෙත් අවධානයට ලක්වී තිබෙන්නේ 1998 ජනවාරි 25 වැනි අභාග්‍යවත් දින කුරිරු ත්‍රස්ත ප්‍රහාරයට ලක්වී මෙම ස්මාරකයන් කැබලි වලට කැඩී විනාශ වූ නිසාය.

ඒවා නැවත නිර්මාණය කිරීමට විදේශයෙන් ශිල්පීන් ගෙන්වීමට සිදුවෙතැයි අපේක්‍ෂා කළ හ. එහෙත් පෙර රජ දවස පරිණත ගල්වඩු ශිල්පීන්ගේ ලේ නෑ කමට වගකියන අපේ කාලේ ගල් වඩු පරපුරෙහි සැඟවුණු විශ්මිත කුසලතාවයට පින්සිදුවන්නට නැවතත් මෙම නිමැවුම් ප්‍රතිනිර්මාණය වන්නේ කිසිදු අඩු ලුහුඬුකමකින් තොරව ය.

මාලිගාවේ වාස්තු විද්‍යාත්මක ලක්ෂණයන් පිරික්සීමේදි මාලිගාව වටා දිය අගලක් ද ඊට යාබදව දිය රැළි බැම්ම සහ වළාකුළු බැම්ම ද දකින්නට ලැබෙයි. මේවා මාලිගා සංකීර්ණයේ විචිත්‍රත්වයට මෙන්ම ආරක්‍ෂාවටත් යොදාගත් බවක් පෙනෙයි.

දකුණු පියගැටපෙළ නැග ගිය පසු මාලිගාවේ ප්‍රධාන දොරටුව දිස්වෙයි.මෙහි ශෛලමය උළුවස්ස ඉහල කොටසේ මකර රුව, සහ ලෑලි දොර පියන අලංකාරවත් ලෙස කැටයම් කර තිබේ. දොරෙන් ඇතුල් වූ පසු පිවිසිය හැක්කේ ‘අඹරාව‘ නම් වූ උමග වෙතය. එතැනින් ඉදිරියේ ඇත්තේ ‘හේවිසි මණ්ඩපය’ ය. තේවාව පැවැත්වෙන විට හේවිසි පූජාව පවත්වන්නේ මෙතැන සිට ය. හේවිසි මණ්ඩපය ඉදිරියෙන් ඇත්තේ දෙමහල් ‘වැඩ සිටින මාලිගාව‘ ය. හේවිසි මණ්ඩපයේ දෙපස පඩිපෙළ දිගේ උඩුමහලට පිවිසිය හැකි ය. එතැනදි ප්‍රථමයෙන් හමුවන්නේ ‘පිරිත් මණ්ඩපයයි’ මෙතන මලසුනක් තිබේ. දළදා වහන්සේ වෙනුවෙන් සැදැවතුන් මල් පූජා කරන්නේ මෙතැනට ය. මලසුනට ඉදිරියෙන් ඇති වැඩ හිඳින මාලිගාවේ උඩුමහල ය.

මහල් දෙකකින් සමන්විත බිම් මහල ‘පල්ලේ මාලිගාව‘ සහ උඩුමහල ‘වැඩ සිටින මාලිගාව‘ වශයෙන් නම් කර තිබේ. පල්ලේ මහලේ කාමර දෙකකි. පළමුව ඇත්තේ ‘දික්ගේ‘ යන කාමරය යි. දෙවැනුව හමුවන්නේ ‘මහ අරමුදල‘ නම් කාමරය යි. දළදා හිමියන් වෙත පූජා කෙරෙන වටිනා භාණ්ඩ පුද පඬුරු ආදිය ආරක්‍ෂාවට ගබඩා කර තැබෙන්නේ මෙහි ය. ගබඩා කාමරයේ දොර උළුවහු රිදී පටි හා ඵලක යොදවා අලංකාරවත්ව නිමවා තිබෙ යි.

වැඩ සිටින මාලිගාව ‘ගන්ධකුටිය’ නමින් ද හැදින්වෙයි. මහ අරමුදල කාමරය දොරින් පිවිසී පඩිපෙළ දිගේ පැමිණ ගන්ධකුටියට ඇතුල්විය හැක. පියගැට පෙළින් උඩුමහලට පිවිසිය හැක්කේ තේවාව භාර භික්‍ෂූන් වහන්සේට සහ විශේෂ අමුත්තන්ට පමණි. ජපානයෙන් පරිත්‍යාග කරන ලද වෙඩි නොවදින ආරක්‍ෂක වීදුරු ආවරණයක් තුළ රිදියෙන් නිමවා රනින් ආලේප කළ ස්වර්ණාභරණ පැළඳ වූ වටිනා මුතු මැණික් යොදා අලංකාර කළ විශාල කරඬුව ගන්ධකුටියේ තැන්පත් කර තිබේ.

ඒ කරඬුව තුළ තවත් කරඬු හයක් ඇත. හත්වැනි කරඬුවෙහි ශශ්‍රී දන්තධාතුන් වහන්සේ සුරෂිතව වඩා හිදුවා තිබෙයි.

මෙම කරඬුව විවෘත කිරීමට අවශ්‍ය යතුරු මල්වතු, අස්ගිරි උභය මහා විහාරයන්හි මහානායක ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේලා දෙනම සහ ගිහි භාරකාර දියවඩන නිලමේතුමා භාරයේ පවතියි . කරඬුව විවෘත කිරීමට නම් මෙම තිදෙනාගේම සහභාගිත්වය අත්‍යවශ්‍ය වෙයි.

මහ කරඬුව දෙපස පෙරහර කරඬුව ද බුරුම කරඬුව ද තැන්පත් කර ඇත. පෙරහර කරඬුව ද වටිනා ස්වර්ණාභරණයෙන් විසිතුරු කර තිබේ. එය ඉන්දියාවේ තක්‍ෂිලාහී ධර්මරාජික ස්තුපයෙන් ලද ධාතුන් සමඟ ඉන්දියන් රජයෙන් ලැබුණූ පරිත්‍යාගයක් බව කියැවෙයි. අපගේ ඓතිහාසික උරුමයේ අති ප්‍රබල වූ ද ගාම්භීර වූ ද සද්ධාසම්ප්‍රයුක්ත වූ ද මහා පූජනීය සංකේතය බවට මෙම ශ්‍රී දළදා මාලිගය පත්ව තිබේ.

ලාංකේය බෞද්ධ ජන සමාජයේ පමණක් නොව ලෝක බෞද්ධ ජනතාවගේ ද මුදුන්මල්කඩ වෙමින් උත්තමාචාරයෙන් පිදුම් ලබන ශ්‍රී දළදා මාලිගය, ඉතිහාස ගමන් මගට විරාමයක් නොතබමින් වර්තමානය සහ අනාගතය ද එකට ඈඳා තබන සර්වකාලීන පූජනීය සිහිවටනයකි.

මවුබිමේ රාජ්‍ය වංශ කතාවේ අවසාන පරිච්ඡේදය ලියා තබන ඓතිහාසික මහනුවර පුරවරය එතැනින් නිමා නොවන්නේ මෙම සදාතනික බෞද්ධ උරුමය නිසාය. ලංකා මාතාවගේ ළය මත්තේ වැඩ වසනා සේ වූ මේ මහා ධාතු කරඬුව කෝටි සංඛ්‍යාත ලෝක බෞද්ධ ජනතාවගේ සිරස් මත තැබූ අති පූජනීය ලෙස වොරැඳෙන මහා ධාතු කරඬුවක්ම ය.

ජනක වෙත්තසිංහ

දළදා පෙරහරේ හාස්කම්

වසර 1823 ය. මුළු රටම අකල් නියඟයකින් වේලූම් කා වගා බිම් අස්වැද්දවීමට වැස්ස ඇයදු රට වැසියන් බොන්නට වතුර සොයා ගත්තේ ද අසීරුවෙනි.

එවකට රට පාලනය කළ ආණ්ඩුකාර සර් එඞ්වඞ් බාන්ස්ට පවතින තත්ත්වයෙන් රට බේරා ගැනීමට විවිධ දේ කිරීමට සිදුවිය. අවසානයේ මුළු රටේම පාලකයන් ආණ්ඩුකාරවරයාගෙන් එක් ඉල්ලීමක් කළහ. ඒ දළදා වහන්සේ වැඩ සිටින කරඬුව පෙරහැරකින් වඩම්මවා ප‍්‍රදර්ශනය කර වර්ෂාව ලබාදෙන ලෙසය.

ඒ අනුව කි‍්‍රයාත්මක වූ ආණ්ඩුකාර එඞ්වඞ් බාන්ස්, මහා සංඝර ත්නයේත් උඩරට ප‍්‍රධානීන්ගේත් මඟ පෙන්වීම යටතේ මහ මළුවේ අලංකාර මණ්ඩප තුනක් ඉදිකර චාරිත‍්‍ර වාරිත‍්‍රයන්ට මුල්තැන දෙමින් පූජනීයත්වයෙන් ඉහළ මහ පෙරහැරක් පැවැත්විණි. අනතුරුව ශ්‍රී දළදා වහන්සේ මහජනතාව වෙනුවෙන් ප‍්‍රදර්ශනය කළහ.

පොළොව ඉරිතලා, කොළ දලූවක් නැතිවන තරමට අකලට පෑයූ නියඟය නිමාව දළදා පෙරහැරත් දළදා ප‍්‍රදර්ශනය පැවැත්වීම ආරම්භ වීමත් සමග සියලූ රටවැසියන් මවිත වන අයුරින් ගංගා, ඇළ, දොළ, පිරී ඉතිරී යමින් මහා වැසි ඇද හැළුණේය.

මෙම ප‍්‍රාතිහාර්යය එදා සුදු ජාතිකයන් පමණක් නොව මුළු රට වැසියන්ටම අදහාගත නොහැකි කරුණක් විය.

එතැන් සිට දළදා හාමුදුරුවන් වැඩමවන අවස්ථාවේදීත්, පෙරහර කරඬුව වඩමවන අවස්ථාවේදීත්, දළදා වහන්සේ ප‍්‍රදර්ශනය කරනා අවධියේදීත් සිදු වූ විශේෂ සිදුවීම් පිළිබඳ ජන විශ්වාස බොහොමයක් ගොඩ නැගී තිබේ.

කි‍්‍ර.ව. 367 වසරේදී අනුරාධපුරයේ රජකළ පළමුවැනි උපතිස්ස රජුගේ කාලයේදී ද මෙවැනි ප‍්‍රාතිහාර්යන් සිදුව තිබේ.

රජුගේ ප‍්‍රධානත්වයෙන් වෙනදා මෙන්ම මහත් උත්සව ශ්‍රීයෙන් දළදා පෙරහර පැවැති ඇති අතර එහිදී මහා වර්ෂාවක් ඇද හැළී ඇත.

මහාවංශයේ සඳහන් ආකාරයට පොළොන්නරුව රාජධානිය පාලනය කළ පළමුවැනි පරාක‍්‍රමබාහු රජුගේ කාලයේ දී ශ්‍රී දළදා පෙරහර සිදු වූ අවස්ථාවකදී පෙරහර ගමන් කළ මාර්ගයේ හැර සියලූ ප‍්‍රදේශවලට වර්ෂාව ඇද හැලී ඇළ දොළ, ගංගා පිරී ඉතිරී ගිය බව ද සඳහන්ය.

ඒ අනුව ඉතිහාසය පුරාවටම ශ්‍රී දළදා පෙරහර හා බැඳුනු එක් කතා පුවතක් වනුයේ ශ්‍රී දළදා වහන්සේ වැඩම වීමෙන් පසුව කලට වැසි ලැබී නියං දුරු වී රටේ සංශ්‍රීකත්වය සෞභාග්‍ය ලබා දීමට හැකි වූ බවය.

කිත්සිරිමෙවන් රජ දවසත්, දෙවැනි පරාක‍්‍රමබාහු රජ දවසේදීත් ශ්‍රී දළදා වහන්සේ හා බැඳුණු තවත් ප‍්‍රාතිහාර්ය ජනක කත පුවතක් වනුයේ දළදා වහන්සේ ප‍්‍රදර්ශනය කෙරෙන අවස්ථාවකදී දළදා වහන්සේ අහසට පැන නැඟ, ශ්වේත වර්ණ බුදුරැුස් මාලාවකින් ප‍්‍රතිහාර්ය පෑ බවය. මෙම ඓතිහාසික කරුණු පිළිබඳ දළදා පූජාවලියේත්, දාඨා වංශයේත් සටහන්ව ඇත.

දළදා වහන්සේ ප‍්‍රදර්ශනය කරණ අවස්ථාවක දී කෙනෙකුට සිතීමටවත් නොහැකි ප‍්‍රාතිහාර්යයක් වී ඇත්තේ ශ්‍රී දළදා වහන්සේ වැඩ සිටින මාලිගාව පුරාවට නැවුම් මල් සුවඳක් විහිදීමය.

අදට ද දළදා මාලිගාවට යන්නකුට හේවිසි මණ්ඩපය ඉදිරිපිට සිටගෙන සිටියදී, වචනයෙන් විස්තර කළ නොහැකි සැනසිලිදායක සුවයක් සිතට දැනෙන්නෙත්, ඒ තුළින් හමා යන සිසිල් සුළඟ ශරීරයට සුවදායක බවක් ගෙන දෙන්නෙත් ශ්‍රී දළදා වහන්සේගේ ආනුභාවයේ පිහිටෙන් විය හැකි බව ද විශ්වාස කෙරේ.

කිත්සිරිමෙවන් රජුගේ අවදියේදී ආරම්භ කළ  ඓතිහාසික සෙංකඩගලපුර ඇසළ පෙරහරට දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇත. මීට වසර එක්දහස් හත්සිය දෙකකට පෙරාතුව දළදා පෙරහර හෙවත් ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය ප‍්‍රථමයෙන්ම ලක්දිව ආරම්භ වූයේ කිත්සිරිමෙවන් රජ දවස කි‍්‍ර.ව. 310 දීය.

වාර්ෂිකව දළදා වහන්සේ ධම්මචක්කගේහයේ සිට අභයගිරි විහාරය දක්වා මහපෙරහරින් වැඩමවා දින අනුවක් තිස්සේ මහජනතාවට ප‍්‍රදර්ශනය කළ බව ද ඉතිහාසගතය.

කහවනු නවලක්ෂයක් වැයකොට පැවැත් වූ මෙම පෙරහර මංගල්‍ය නොකඩවා පවත්වන්නැයි කිත්සිරිමෙවන් රජු නියෝගයක් ද පනවා ඇත.

මෙම සෙංකඩගල ඇසළ පෙරහර සඳහා එදා මහා සංඝයා වහන්සේ, අදිකාරම්වරු, දිසාවේවරු, රටේරාළලා ඇතුළු සිංහල නිලධාරීහුද විවිධ තරාතිරමේ ඉංග‍්‍රීසි නිලධාරීහුද සහභාගි වූහ. පැරැණි රාජ්‍ය සමයෙහි පෙරහර මංගල්‍ය සංවිධානය වූයේ රජුගේ මූලිකත්වයෙන් රාජ්‍ය අනුග‍්‍රහය ඇතුවය.

සෙංකඩගලපුර රාජධානියට ආවේණික ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය කි‍්‍ර.ව. 1592 දී පළමුවන විමලධර්මසූරිය රජුගේ අවදියේදී දෙවියන්ට සිදුකරනා පූජාවක් ලෙස සලකා ‘‘දේව පෙරහරක්ද’’ පෙරහරට එක්කර තිබේ.

වර්තමානයෙහි පවත්වන ආකාරයට මහනුවර ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය පැවැත්වීම ආරම්භ වූයේ සියම් දේශයෙන් වැඩම කළ ප‍්‍රවර උපාලි තෙරුන් වහන්සේගේ හා වැලිවිට අසරණ සරණ සරණංකර සංඝරාජ හිමිගේ ඉල්ලීමක් අනුව කි‍්‍ර.ව. 1753 දී කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු දවසය. එතැන් පටන් ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ පෙරහර පෙරටු කොට නාථ, විෂ්ණු, කතරගම සහ පත්තිනි යන සිව්මහා දේවාල පෙරහර ගමන් කරවීමේ සිරිත ඇරඹිණි.

මහනුවර ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය පෞරාණික චාරිත‍්‍ර විධි ඉස්මතුකර දැක්වෙන පෙරහර මංගල්‍යයකි. මෙම පෙරහර මංගල්‍යය නැරඹීමට වාර්ෂිකව දෙස් විදෙස් ජනයා රැුස්වන්නේ ඒ පෞරාණික, චිරාගත, සාම්ප‍්‍රදායික චාරිත‍්‍ර විධි අදටත් එලෙසම පැවැත්වෙන ලොව එකම පෙරහර මංගල්‍යය නිසා විය හැක. වර්තමානයෙහි ක‍්‍රියාත්මක වන බොහෝ දළදා චාරිත‍්‍ර විධි කුරුණෑගල සිව්වැනි පරාක‍්‍රමබාහු රාජ්‍ය සමයෙහි ලියැවුනු ‘‘දාඨා ධාතු චරිනිත’’ නම් වූ දළදා සිරිතෙහි එන ව්‍යවස්ථාවන්ට අනුකූලව සැකසී ඇත. දළදා සිරිතෙහි එන ව්‍යවස්ථාවන් 38 හි පෙරහර මංගල්‍යයක් පැවැත්විය යුතු ආකාරය පිළිබඳව විස්තර ඇතුළත් වේ.

ශ්‍රී දළදා පෙරහරට සහභාගිවන සියලූ දෙනා මසකට දෙකකට පෙරාතුව පේවීම සිදුවේ. පුළුටු ආහාර නොගෙන (මස්, මාළු, බිත්තර, බැදුම්) අපිරිසිදු කිලිවලට නොගොස් ඥාතියෙකුගේ වුවද මරණයක් සිදු වුවහොත් එයට සහභාගි නොවී දියනා පිරිසිදු වී පුද්ගල වශයෙන් පෙරහරට සූදානම් වේ.

භෞතිකමය වශයෙන් දින දහයකට පෙර දළදා වහන්සේ වැඩ සිටිනා මාලිගාව සෝදා පවිත‍්‍රකර, කොඩි සේසත් දමා අලංකාර කිරීමත් අපිරිසිදු දෑ ඉවත් කර වර්ණවත් කිරීමත් සිදුවේ. ශ්‍රී දළදා පෙරහර ගමන් කරන මාර්ගය ද මෙලෙස කහ දියර ඉස පිරිසිදු කෙරෙන අතර පසුව කොඩි, සේසත්, විදුලි බුබුළු යොදා වීදි අලංකාරය කෙරේ.

අතීතයේ සිට අද දක්වා ශ්‍රී දළදා වහන්සේ වෙනුවෙන් දෛනික තුන්වරු පූජාවක්, සතිපතා බදාදා දිනයන්හිදී නානුමුර මංගලයත්, මාසිකව පුරපසළොස්වක පූජාවත්, දුරුතු පොහොය මුල්කොට පැවැත්වෙන අලූත් සහල් මංගල්‍යයත් නොකඩවා සිදු කෙරේ. බක්මාසයේ දී සිංහල අලූත් අවුරුදු මංගල්‍යයත් ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යයත් ඉල් පෝය මුල්කොට යෙදෙන කාර්තික මංගල්‍යයත් ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ අදට ද මහත් භක්තියෙන් සිදු කෙරේ.

කිත්සිරිමෙවන් රජු ව්‍යවස්ථා ගත කර ඇති ආකාරයටත් කුරුණෑගල යුගයේ සිව්වැනි පරාක‍්‍රමබාහු රජ දවස ලියැවුණු දළදා සිරිත ග‍්‍රන්ථයේ දැක්වෙන ආකාරයටත් අදට ද දළදා පෙරහර පැවැත්වේ. ඉන් පසුව රට පාලනය කළ සෑම රජ කෙනෙක්ම ඒ අයුරින්ම පෙරහර පවත්වාගෙන ගොස් තිබේ.

මීට වසර එක්දහස් හත්සිය දෙකකට පෙරාතුව ආරම්භ කළ ශ්‍රී දළදා පෙරහර 1828 වසර වනතෙක් වීදි සංචාරය කර ප‍්‍රදර්ශනය කෙරුණ ද එම වසරින් පසුව, පෙරහරට සමගාමීව ශ්‍රී දන්ත ධාතුන් වහන්සේ වැඩම කිරීම සිදුවී නැත. ඒ ආරක්‍ෂාව හේතුවෙනි. එතැන් පටන් සිදුව ඇත්තේ සාධාතුක ධාතූන් වහන්සේලා අඩංගු පෙරහර කරඬුව වැඩම කර අලංකාර පෙරහර පෙර පරිදිම පවත්වා චාරිත‍්‍ර ඉටුකිරීමය.

ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ අදට ද භාවිත කරන පෙරහර කරඬුව කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු 1753 දී පූජා කර ඇත. එම පෙරහර කරඬුව අලංකාර ලෙස සරසා ඇත්තේ කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේ අග බිසවගේ මාල පළඳනාවන්ගෙන්ය.

දළදා සිරිතෙහි සඳහන් ආකාරයට දළදා පෙරහර හා බැඳුණු චාරිත‍්‍ර විදි තිස් අටක් පමණ ව්‍යවස්ථා ගතකොට තිබේ.

එහි සඳහන් ආකාරයට පෙරහර පැවැත්විය යුතු ආකාරයත්, ශ්‍රී දළදා වහන්සේ පිටතට වැඩම කළයුතු ආකාරයත්, ආපසු නැවත තැන්පත් කළ යුතු ආකාරයත්, කළ යුතු පූජා චාරිත‍්‍ර ආදී චිරානුගත සම්ප‍්‍රදායන් බොහොමයක් සටහන් වී ඇත.

ජීවමාන බුදුන්වහන්සේ වැඩ සිටින්නාක් මෙන් අතිශය පූජනීයත්වයෙන් ලොව පුරා බැතිමතුන් මහත් භක්තියෙන් වන්දනාමාන කරන ස්ථානයක් ලෙසට මහනුවර දළදා මාළිගාව සැළකේ.

මහනුවර දළදා මාලිගාවේ රන් කරඬුවේ වැඩ සිටිමින් පුද සත්කාර ලබන දන්ත ධාතූන් වහන්සේ බුදුන් වහන්සේගේ යටි වම් දළදාව ලෙස සැලකේ.

ඉතිහාසය පුරාවටම දළදා විහාරය නොකියා දළදා මාලිගාව යනුවෙන් හඳුන්වා ඇත්තේ දළදා වහන්සේත් රාජ නිවසත් අතර පැවැති සම්බන්ධය නිසා බව ද කියැවේ.

(ලිපිය සකස් කිරීමට තොරතුරු ලබාදුන් ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ දේශීය බෞද්ධ කටයුතු කාර්යාංශයේ ලේකම් කේ.මීගහකුඹුර මහතාටත්, ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ මාධ්‍ය සහ විශේෂ ව්‍යාපෘති අධ්‍යක්‍ෂ ක‍්‍රිශාන්ත හිස්වැල්ල මහතාටත් විශේෂ ස්තුතිය)

සටහන : අසුන්තා එදිරිසූරිය

 2012 අගෝස්තු මස 05 | ලංකාදීප කර්තෘ මණ්ඩලය

දළදා වැඩි ගමන් මග කුමක්ද

August 5, 2012 at 12:02 am | Lanka C News.

උදේනි රජ පුත් දන්ත කුමරු සහ ගුහසීහ රජ දුවණි ඛේමා (හේමා) කුමරිය යන දෙදෙන ලක්දිව ට පැමිණීමත් ඔවුන්ගේ අනුග්‍රහයෙන් දළදා වහණ්සේ වැඩමවීමත් ලංකා ඉතිහාසයේ අසිරිමත් සිදු වීමක් වෙයි. ඉන්දියාවේ රජවරු මේ මහාර්ඝ වස්තුව අත්පත් කර ගැනීමට යුධ වදින අවස්ථාවකදී එය ලක්දිවට එවන්නට තරම් එකළ දෙරට අතර ගොඩනැගී තිබූ සම්බන්ධය ද වැදගත් කොට සැලකිය හැකිය. ලංකාවේ දී දන්ත හේමමාලා යුවලට සහ දළදා වහණ්සේ ට ආරක්ෂාව නිසැකයෙන්ම හිමිවේ යයි යන විශ්වාශයද තිබීම එලෙසම වැදගත් විය. ‘ලක්දිව තවත් බෙහෝ සර්වඥ ධාතූන් වහණ්සේලා ද බොහෝ භික්ෂූන් ද වෙසෙන රටකි’. යනුවෙන් ගුහසීව රජුගේ මුවින් පිටවූ වදන් මගින් කියැවෙන්නේ එකළ ලක්දිව කෙරෙහි පැවති ආකල්පයයි.

දන්ත හේමා රැගත් යාත්‍රාව ඉන්දීය භූමියෙන් පිටත් වූයේ ත්‍රාමලිප්ත තොටුපළෙනි. එසේ පිටත් වීමට ප්‍රථම නාගයින් විසින් දළදා වහණ්සේ පැහැර ගෙන නාග ලෝකයට රැගෙන යාමත් මහුදු මැදදී සිදු වූ අතුරු අන්තරාවනුත් සලකා බලන කල්හි ලක්දිවට පැමිණිම පිළිබඳව තිබූ අවිනිෂ්චිත ස්වභාවය ද හෙළි වේ.දන්ත හේමමාල යුවළ රැගත් යාත්‍රාව පාවී අවුත් නැංගුරම් ලූයේ ලංකා පට්ටන නම් වරායටයයි සැලකෙයි. දැනට මේ වරාය ලෙසට හඳුනා ගෙන ඇත්තේ ත්‍රිකුණාමලයට පහළින් ඇති ලංකා පටුන කපොල්ලයි. සිට දළදා වහණ්සේ අනුරාධපුරය නගරය දක්වා ගෙන ගිය මාර්ගය කුමක්දැයි පිළිබඳව විද්වතුන් අතර මත භේදයක් ඇත. එයට හේතුව වවුනියා දිශාවේ මඩුකන්ද නම් ස්ථානයේ දළදා විහාරයක් පිහිටා තිබීමයි. මේ ගමනේ අතර මගදී මේ ස්ථානයේ දළදා වහන්සේ වඩා හිඳුවා සත්කාර කළ බවට සැලකෙන පුරා වෘත්තය බැහැර කළ නොහැකිය.කොටි ත්‍රස්තයින් ගේ ආධිපත්‍ය නිසා පසුගිය කාලයේ දී උතුරේ බොහෝ ප්‍රදේශයන්හි පුරාවිද්‍යා ස්ථානයන් ගැන නිවරදි ගවේශණයන් නොවීය. නමුත් ශ්‍රී ලංකා යුධ හමුදාවේ රණ විරුවන් ගේ අධීක්ෂණය යටතේ මේ ඇතැම් තැන් පිළිබඳව පූජ්‍ය එල්ලාවල මේධානන්ද හිමියන් කළ ගවේශණයන් රැසක් වෙයි. එහිදී හෙළි වී ඇත්තේ වවුනියාවට ඊශාන දිණාවෙන් දළදා වහන්සේ වැඩ සිටි තැන් රාශියක්ම දක්නට ලැබෙන බවයි.

රාජ්‍ය ලේඛණාගාරයේ 5/63/159/53 අංක දරන රඹුක්වැල්ලේ විත්ති පොත තුල මේ වැඩවීම සම්බන්ධව වෙසෙසි විස්තරයක් අඩංගු වෙයි.ඒ මෙසේය. සුගත තථාගත වර ධර්ම චක්‍රවර්තී වූ ජිනේද්‍ර උත්තමයානන් වහණ්සේ ගේ වර්ෂයෙන් සත්සිය තිස්හතට පැමිණි විට දන්ත කුමාරයාත් ඛේමා නම් කුමාරිකාවත් දළදා සාමීන් වැඩමවාගෙන මාවටු පටුනට ගොඩ බැස නාග කෝවිලට ධාතූන් වහණ්සේ වැඩමවා උතුම් කීර්ති ශ්‍රී මේඝවර්ණ රජ්ජුරුවන්ට පයිඬ යවා සැලකල තැනේදී අනුරාධපුරයට ධාතු වඩම්මාගෙන පැමිණියේය. දළදා සිරිතේ ද සඳහන් වන්නේ මෙසේමය. නමුත් දාඨාවංශය ඇතුලු අනෙකුත් මූලාශ්‍රයන්හි ලංකා පටුන යනුවෙන් දැක්වේ.

මාවටු පටුන නොහොත් මාතොට වරාය එකළ ජනාකීර්ණ නැවු තොටුපළකි. විදේශිය වෙළෙඳුන් නිති ගැවුසුන ප්‍රසිද්ධ වරායකි. මෙකල මහා විහාරය හා අභය ගිරිය අතර ද ශාසනික මත බේදයක් ද විය. ඒ තත්වය තුල ප්‍රසිද්ධ වරායකින් දළදා වහණ්සේ ලංකාවට වැඩවීම විශ්වාශයට ගත නොහැකි වන බව ඇතැම් විද්වතුන් ගේ මතය වෙයි. මේ නිසා ලංකා පටුන වරාය වශයෙන් වර්තමානයේ හඳුන්වන ස්ථානය පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරිමට ද සිදු වේ.නමුත් මේ වරයා පිහිටා තිබෙන්නේ එකළ ව්‍යවහාර වූ ගෝකන්ණ වරායට ද පහළිනි. ඒම ස්ථානයේ සිට නැවත වවුනියා ප්‍රදේශයට ගොඩබිම් මාර්ගයකින් දළදා වහන්සේ වැඩමවා ගැනීමට කිසිදු අවශ්‍යතාවයක් ඇතැයි සිතිය නොහැකිය. නැවත උතුරට ගොස් පුහුල් මොටේ ප්‍රදේශයෙන් රට ඇතුලට ගමන් ගැනීම වඩාත් දුෂ්කර කටයුත්තකි. එයට වඩා ලෙහෙසියෙන් සේරුවිල හරහා අනුරාධපුරයට පිවිසිය හැකිය.

කොටි ත්‍රස්තයින් සමග අවසාන සටන සිදුවූ වෙලේ මුල්ල මූලදීප කලාපය ද එකළ ප්‍රසිද්ධ තොටමුණකි. වත්මන් කොකිලායි කලපුව ( කොකලෙ ) ආසන්නය තුල මධ්‍යම තරමේ යාත්‍රා නවත්වා සිටිය හැකිය. තපස්සු භල්ලුක වෙළෙඳ දෙබෑයන් ගොඩ බැස්සේ ද මෙයට වඩා මදක් පහළ වරයායකිනි. මේ නිසා මූලදීප පෙදෙස අපගේ අවධානයට ලක් විය යුතුය. ශ්‍රාස්තපති මුවඇට ගම ආනන්ද හිමියන් ගේ ගවේශණය කෙරෙහිද අවධානය යොමු කළ කල්හි මේ ගමන් මග ගැන ඉඟියක් අපට ලබා ගත හැකිය. එය වැටී තිබෙන්නේ කෝකිලායි කලපුව නෙදුන් කර්නි කොච්චයි සමලන් කුලම් කැලෑ බෝගස් වැව අරිය මඩු රුවන් මඩු පිරපපන් මඩු ඒරුපොතාන තපස් එළිය විමන් ගල මාමඩුව මඩු කන්ද හරහාය. දළදා වහණ්සේ රැගත් දන්ත හේමමාලා යුවළ පිලිගෙන සත්කාර කල පිළන්ද නම් වැද්දෙකු ගැනත් ජන ප්‍රවාදයේ සඳහන් වේ. ලංකා පටුන වරාය අසල මූදුකර වැද්දන්ට අදත් වාසස්ථාන වී ඇත. එසේම මූලදීප කලාපයේ ද වැද්දන් සිටි බවට සාක්ෂි හමු වේ. ඔවුන් ද වාකරේ වැද්දන් මෙන්ම දෙමළ භාෂා ව්‍යවහාරයන් නිසා ද්‍රවිඩී කරණය වී තිබේ.

පසුගිය දා මේ ප්‍ර දේශවල සංචාරය කිරීමට අපට අවස්ථාවක් ලැබුණි. වෙසෙසින්ම නෙදුන්කර්නි හරහා වව්නියා මර්ගයේ පැමිණ කොච්චයි සමලන් කුලම නමැති ස්ථානයට සපැමිණීමට හැකිවීමු. එය වර්තමානයේ හඳුන්වන්නේ සපුමල් ගස්කඩ යනුවෙනි. කඩාඬු සහිත විශාල බිඳි ගිය වැවක් එහි ඇත. දෙමලෙන් කොච්චයි යනු රාජකීය යන්නයි. මෙම ප්‍රදේශය රාජකීයන්ට වාස භවනය වී තිබූ පෙදෙසක් වශයෙන් එයින් හඳුනා ගත හැකිය. දන්ත හේමමාලා යුවල කළක් මෙහි නැවතී සිටි බවට ද මේ අවශේෂයන් සාධක දක්වති. එයට අමතරව මෙහි ඇත්තේ නටබුන් සහිත විශාල විහාර සංකීරණයකි. එය පවුරකින් වට කර තිබේ. නිදන් හොරුන් විසින් හාරන ලද මධ්‍යම තරමේ ස්ථූපයක් බුදු මැදුරක් සහ දෙමහල් ගොඩනැගිල්ක අවශේෂ මෙහි ඇත. මෙම ගොඩනැගිල්ල මෙලෙස තනා ඇත්තේ ඇයිදැයි කල්පනා කර බලන කල්හි එහි යම් කිසි අර්ථාන්විත ක්‍රියාවලියක් සිදුවී ඇතැයි සිතේ . දළදා වහන්සේ වැඩ සිටි බොහෝ තැන් වල ගොඩනැගිලි මෙසේය. දෙමහල්ව තනා ඇත. කෝට්ටේ යුගය වනතෙක් ම මෙම සම්ප්‍රදාය අනුගමනය කර ඇතැයි කල්පනා කළ හැකිය. ෙමම කළිගු දා විහාරය විහාරය පසු කරන කල්හි තවත් වැව් දෙකක් හමු වේ. එය එකම වැව් පද්ධතියේ කොටසකි. ඉන් අනතුරුව හමුවන්නේ කැලෑ බෝගස් වැවයි. එය මෑතක් වනතුරුම සිංහල පවුල් කීපයකට වාස භූමි වූ දැනට හමුදා කඳවුරක් ද පිහිට තිබෙන විශේෂ ස්ථානයකි. මෙහිද දෙමහල් ගොඩනැගිල්ක අවශේෂ දක්නට තිබේ. දළදා වහණ්සේ මෙහි වැඩ සිටින්නට ඇතිවාට නිසැකය.

දළදා වහන්සේ රැගත් දන්ත හේමාවන් දළදා වහන්සේ ගේ පලමු දළදාරක්ෂක තනතුර දැරූහ.දිනපතාම පුද පූජා පවත්වමින් ඇති කර ගත් ශ්‍රද්දාව දුටු ගුහසීව රජු තම දියණිය ද සරණ පාවා දී මේ තනතුර හිමිකර දුන බව සඳහන්ය. මේ දෙදන නගරයෙන් පිටමංව දකුණු දෙසට ගමන් කර මහා ගංගාවක් සමීපයට පැමිණ එහි වැලි දාගැබක් තනවා දළදා වහන්සේ එහි සඟවා තැබූ බව කියැවේ. නා රජු පැමිණ දළදාව පැහැර ලෙන ගියේ මෙම ස්ථානයේ දළදාව තැන්පත් කර තිබෙන විටයි. ලක්දිව සැපත් වූ මේ යුවල රජු විසින් නැවත දළදා රක්ෂක ධූරයට පත්කර බෙලි ගල් කෝරළයේ පදංචි කරවා තිබේ. වැලි ගොඩක් දාගැබක් තනවා දළදා වහණ්සේ එහි තැන්පත් කර වන්දනා මාන කළ බැවින් ඔවුන් ගේ පරපුර කීරවැලි පරපුර විය. පසුව ඔවුන් ස්ථිරව පදිංචි ස්ථානයද කීරවැලි පත්තුව වී ඇත.මෙම කීරවැල්ලේ පරපුරේ අන්තරාගාමීහු ක්‍රි.ව.1620 වන්තෙක්ම අඛණ්ඩවම දළදා භාරකාරත්වය දැරූහ. රජුට අගබිසෝ වරුන් සපයන ලද්දේ මේ සුලු වංශයෙනි. ඒ හෙයින් දළදා වහණ්සේත් රාජ්‍ය නායකත්වයත් අතර අවියෝජනීය සබඳතාවයක් පැවතිණ.1620 න් පසුව ප්‍රධාන රාජකීය පරපුරු සියල්ල ආරක්ෂාව පිණිස වන වැදීම නිසා දළදා භාරකාරත්වය කීරවැල්ලේ මව් පාර්ශවයට හිමිවිය. ඒ විස්තරය මෙසේය.සකල කලා වල්ලභ හා ඔහුගේ කීරවැලි බිසවගේ දුවක් චන්ද්‍ර වංශික ඌවේ රාළ හා විවාහ වූවාය. ඌවේ මහ රාළ නමින් ඒ දෙපළට මුණුපුරෙකු සිටියේය. වීර වික්‍රම සවුලු රජු ගේ මුණුපුරෙකු වූ දුම්බර දනව්වේ කුමාර බණ්ඩාර ට පත්මහාමි නමින් දුවක් සිටියාය. පත්මහාමි ඌවේ මහ රාළ හා විවාහ විය. ඔවුන් ගේ පුත් මහරාළට රඹුක්වැල්ල ගම ලැබුණි. ඔහුට යාපා රාළ නමින් පුතෙක් සිටියේය. යාපා රාළට ඒකනායක අප්පුහාමි නමින් පුතෙක් සිටියේය. දුම්බර රට ඌවේ දිශාව තනතුර දැරූ ඒකනායක අප්පුහාමි 1627 දී කීරවැලි මිත්තණිය ගේ උරුමය මත දියවඩන නිළයට පත් කෙරින. ඒකනායක අප්පුහාමි ගේ පුත් හාන්තු නායක අප්පහාමි (1642 දී සලු වඩන නිලමේ) ගේ පුත්‍රයා 1697 දී දියවඩන නිලමේ තනතුර දැරූ බව සඳහන්ය. හේ දුනුවිල කුමරියක් හා විවාහ විය. ඔහුගේ දරුවන් 1739 නායක්කර පාලනය නිසා මහවාසල උදහසින් තල්ලුවුනා යයි රඹුක් වැල්ලේ විත්ති පොතේ සඳහන්ය. නායක්කර් යුගයෙන් පසුව ඉංර්‍ගීසි යුගයේ දී විවිධ රදළයින්ට මේ තනතුර හිමි විය. බුද්ධාගමේ භාරකාරත්වය අත්හල ඉංග්‍රීසි පාලකයින් 1853 දී දළදා වහණසේ ගේ භාරකාරත්වය දියවඩන නිලමේට හා මහානායක ස්වාමීන් වහණ්සේලාට දෙනමට පවරා දෙන තෙක්ම දළදා භාරකාරත්වයට හිමිකම් කීවේ මහා සම්මත උරුමක්කාරයෙක්පමණකි.

දහනව වන සියවසේ දී මුල් භාගයේ දී මහා නායක පදවිය හෙබවූ අති පූජ්‍ය කොබ්බෑකඩුව සිරිනිවාස නාහිමියෝ තමන් වහණ්සේ ගේ ගුරු පරපුරෙහි ගිහි පරපුර දළදා වහණ්සේ භාරගෙන සුරක්ෂිත කළ සූර්ය වංශික රාජකීයන් බව පෙත්සමක් මාර්ගයෙන් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුවට දන්වා සිටියහ. කොබ්බෑකඩුව සන්නසේ ඒ පරපුර ගැන මෙසේ සඳහන් වේ. ‘ ශ්‍රී සේනා සම්මත වික්‍රමබාහු රජ දවස …..ශ්‍රීමත් මේණවර රත්න වල්ලිතෙර ස්වාමීන්ට …..වටනා පස දාන කේෂ්ත්‍ර කොට දෙවා වදාල හෙයින් ’සූර්ය වංශික මේණවර පෙලපත මෙරට අගරජ පදවිය හිමි වංශයයි.මේණවර රජුගේ මව හා බිසව දළදාව වැඩමවාගෙන පැමිණි කීරවැලි පරපුරට අයත්ය.ඒ සාධක මත කොබ්බෑකඩුව නාහිමියන් දළදා උරුමය ඉදිරිපත් කළ බව පැහැදිලිය .

- මතුගම සෙනෙවිරුවන් / seneviruwan.blogspot.com

රුවන්මැලි සෑයේ සායම් ගාන්න මාස හතරක් පේවුණු ජීවිත

පා සටහන් දවන තරමින් වියරු වූ සූර්යා ක‍්‍රමයෙන් සන්සුන් වන සෙයකි. වරෙක අනෝරා වැස්සටත් පුපුරු ගහන අව්වටත් හසුව මතුව ආ අතෝරක් දුර්වර්ණ පැල්ලම් මොහොතින් මොහොත සුදෝ සුදට හැරෙන්නේ දුටු දෙනුවන පිනවමිනි. උණ බම්බු පලංචිය මත පියෙන් පිය නැග දාගැබ මත හුණු පිරියම් කරන්නවුන්ගේ දසුන මොහොතකට මා සිත සසල කරවයි. ගල් පුවරු වලින් සුසැඳි සළපතල මළුවත් දාගැබ් ගර්භය මත රැඳි මිනිස් රූ වෙතත් එක එල්ලේ මා දෙනෙත ඇදී යයි. මම තැතිගතිමි. යළි සන්සුන් වුනෙමි. හමා එන අකීකරු සුළඟත්, දැඩි අව් රශ්මියත් මැද මතුව එන ජීවිත අවදානම පිළිබඳව යළි සිතමි. එහෙත් මේ මිනිසුන්ට එහි අරුමයක් නැති සෙයකි.

රුවන් වැලි සෑය......සියවස් ගණනාවක ඓතිහාසික, සාසනික වටිනාකම් ගොන්නක ප‍්‍රතිමූර්තිය. හෙළ සංස්කෘතික පුනරුදයේ නිහඬ සාක්ෂිකරු.......මේ අරුමය මා නෙත ගැටෙන්නේ ඒ සාක්ෂිකරු අභිමුවය. වර්ෂයක් පාසා සිදුවන රුවන්වැලි සෑ හුණු පිරියම් කිරීමේ කාර්ය වෘත්තිය නිපුනත්වයකින් යුතු මිනිස් ශ‍්‍රමය භාවිත වන අවස්ථාවක් ලෙසත්, විසල් ධන සම්භාරයක් වැය වන කාර්යයක් ලෙසත් හැඳින්විය හැකිය.

කි‍්‍ර.පූ. 161-137 තරම් දුරාතීතයේ දුටුගැමුණු රජ දවස ඉදිකිරීම් ආරම්භ කොට ඇති රුවන්වැලි සෑය ස්වර්ණමාලි, හේමමාලි, රත්නමාලි, රුවන්මැලි, මහාථූප ආදී නම් වලින් ද හඳුන්වා ඇති බවට පුරාවෘත්ත සාක්ෂි දරයි. ස්වර්ණමාලි නම් දෙවඟන විසූ තෙලඹු වෘක්ෂය ඉවත් කොට එබිම මත චෛත්‍යය ඉදිකළ හෙයින් ස්වර්ණමාලි ලෙස නම් තැබූ බව ප‍්‍රකටව පවතින ජනප‍්‍රවාදයකි.

මම සෙමෙන් පියනගමි. කඩියන් සේ සීරුවෙන් දාගැබ මත සුදු හුණු තවරන එකෙකු දෙන්නකු සමඟ හෝ වචන කීපයක් කථා කිරීම මගේ අරමුණය.

‘‘මම අවුරුදු 19ක් තිස්සේ මේ හුණු පිරියම් කරන පින්කමට සම්බන්ධ වෙනවා’’

මතුගම, වළල්ලාවිට සිට පැමිණි 63 හැවිරිදි ‘‘පී.කේ.ජයතිස්ස මහතා’’ පැවසු ඔහුගේ කරුණා සපිරි දෙනෙත තවමත් මට මතකය.

‘‘උදේ කීයටද වැඩ පටන් ගන්නේ’’ මතුවූ කුතුහලයෙන් යුතුව මම යළි ඇසීමි.

‘‘උදේ හය විතර වෙනකොට වැඩ පටන් ගන්නවා. හවස පහ හමාර විතර වෙනකොට නවත්වනවා. දොළහ හමාරට විතර දවල්ට කෑමට වැඩ නවත්තපුහම අපි පැය දෙකක් විතර ඉන්නවා. මධ්‍යහ්න වෙලාවට අව් රස්නේ වැඩියි’’ හේ පැවසීය.

සළපතල මළුව මත මම ඔබ මොබ යමි. පුරාවෘත්තයන්ට අනුව මහා නිර්මාණකරු විසින් පූර්ණ ලෙසම කළුගලින් නිමවා දුටුගැමුණු රජු වෙත පිළිගන්වන ලද රුවන්වැලි සෑයේ ආකෘතිය මම දකිමි. කුඩා දිය බුබුලක් අහස සිඹින මහා සෑයක් වී ඇති අපූරුව. කිසිදු චෛත්‍යයක තැන්පත් නොකළ තරමේ ධාතුන් වහන්සේලා ද්‍රෝණයක් පමණ තැන්පත් කොට ඇති හෙයින්ම ‘‘අසදෘස මහාථූපය’’ ලෙසද නම් පටබැඳි සෑය......රුවන් වැලි සෑය. අතීතයේ ‘‘ද්‍රෝණයක්’’ ලෙස හඳුන්වා ඇත්තේ ‘‘ලාස්’’ හතරකට නොඑසේනම් ‘‘නැලි’’ දාසයකටය.

එවක චෛත්‍යයේ ඉදිකිරීම් නිම කිරීමට දුටු ගැමුණු රජුට නොහැකිව ඇති බවත් කි‍්‍ර.පු. 137-119 දී රජ පැමිණි රජුගේ සොහොයුරු සද්ධාතිස්ස රජ දවස ඉදිකිරීම් නිමා කොට ඇති බවත් ඉතිහාසයේ සඳහන්ව ඇත. මුල් වකවානුවේ අඩි 300ක් උසට නිමවා ඇති රුවන්වැලි සෑයේ වටප‍්‍රමාණය අඩි 900ක් පමණ වී ඇත. ගල් පුවරු ඇසුරින් නිර්මාණය කොට ඇති සම සතරැස් සළපතල මුළුවේ එක් අන්තයක දිග අඩි 480ක් පමණකි. කි‍්‍ර.ව. 1017දී අනුරාධපුර රාජධානිය බිඳවැටීමත් සමඟ එහි වූ වෙහෙර විහාර ද විනාශයට පත්වී ක‍්‍රමයෙන් වල්වැදී ඇත.

‘‘දැන් මේ එන හුළඟත් එක්ක ටික ටික උඩට යනකොට බයක් එහෙම හිතෙන්නේ නැද්ද?’’ හුණු මිශ‍්‍ර කරමින් සිටි තවෙකකු වෙතින් මම ඇසීමි. හේ ඇල්පිටියේ සිට පැමිණි 52 හැවිරිදි ‘‘එම්.ජී.සුනිල් ශාන්ත’’ මහතාය. ඔහුගේ හඬ අධිෂ්ඨනාශීලීිය. කිසිදු සෙලවීමක් එහි ඇති බවක් මට නොහැඟේ.

‘‘එහෙම කියන්න තරම් බයක් හිතෙන්නෙ නෑ. අපි කාලයක් තිස්සේ මේ වැඬේ කරන නිසා බයක් දැනෙන්නේ නෑ. ඒත් ඉතිං අලූතින්ම මේ වැඩවලට එකතු වෙන කෙනකුට ඇත්තටම බයක් දැනෙන්න පුළුවන්. කොහොම වුණත් එහෙම එකපාරටම අලූතින් එන කෙනෙකු හුණු ගාන්ඩ චෛත්‍යය උඩට යවන්නේ නෑ. හුණු දිය කරන්ඩ, පලංචි බඳින්ඩ වගේ දේවල් වලට තමයි උදවු කරගන්නේ’’

කාලානුරූපව ගරා වැටී, වල්වැදුනු රුවන්වැලි සෑයේ ප‍්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු ‘‘ නාරංවිට සුමනසාර හිමියන්ගේ’’ මූලිකත්වයෙන් 19 වැනි ශතවර්ශයේදී ආරම්භ වී වර්ෂ 1940 පමණ වන විට අවසන්ව ඇති බවට ඉතිහාසය සාක්ෂි දරයි. වර්තමානය වන විට සෑයේ උස අඩි 338කි. වටප‍්‍රමාණය අඩි 942කි. රන් ආලේපිත කොත සහ චූඩා මාණික්‍යයේ උස අඩි 25ක් පමණකි. අක්කර පහක පමණ හතරැස් මළුවක් මත චෛත්‍යය නිර්මාණය වී ඇත.

‘‘කොච්චර කාලයක් හුණු පිරියම් කරන එක කරනවද?’’ මට ඇත්තේ නිමානොවන ප‍්‍රශ්නාවලියකි. සියල්ලට පිළිතුරු බඳින්නට ඔවුනට වෙලාවක් නැත. එහෙත් ‘‘පී.කේ. ජයතිස්ස මහතාගේ’’ වටිනා කාලයෙන් මඳක් මා වෙත වෙන් කරන්නට තරම් නිර්ලෝභී වීම අස්වැසිල්ලට හේතුවකි.

‘‘මාස තුනක් විතර යනවා...... සම්පූර්ණයෙන් හුණු ගාල ඉවර කරන්ඩ. පලංචි බඳින එක තමයි ඉස්සෙල්ලම කරන්නේ. පලංචි බඳින්ඩ විතරක් සති දෙක හමාරක් තුනක් විතර යනවා.”

‘‘පලංචි බඳින්නේ මොනවගෙන්ද?’’

‘‘උණ බම්බුයි කොහු ලනුයි තමයි පලංචි බඳින්ඩ ගන්නේ’’

‘‘හුණු පිරියම් කරන්ඩ පටන් ගන්ඩ කලින් භාරහාර එහෙම වෙනවද?’’

‘‘අපොයි ඔව්......ජයසිරිමා හාමුදුරුවන්ට භාර වෙනවා. කරදරයක් නැතිව අපට මේ වැඬේ අවසන් කරන්න ආරක්ෂාව දෙන්ඩ කියලා. වැඬේ ඉවර වුණාම ශ්‍රී මහා බෝධිය ඉස්සරහ කිරි උතුරවලා භාරහාර ඔප්පු කරනවා’’

”මේ වෙන මහන්සියේ හැටියට දවසකට කීයක් විතර ගෙවනවද?’’

‘‘එක අතකින් මේක පිනක්.......අපි ඉතිං මාස තුන හතරක් තිස්සේ ගෙදරින් ඈත්වෙලා ඉන්නෙ........කාලා බීලා සන්තෝසෙන් ඉන්නවා. තුන්වේල කන්ඩ බොන්ඩ දීලා දවසකට රුපියල් දාහක්, එක්දහස් දෙසීයක් විතර හම්බ වෙනවා. හැමෝම ඔය මාස තුන හතරම එක දිගට වැඩ කරන්නේ නෑ. සතියකට හමාරකට සැරයක් ගෙදර ගිහිල්ලා එන්ඩ යනවා’’

මම යළි එන්නට හැරුනෙමි. සෑයට යන මග දෙපස රතු සුදු නෙළුම් අත රැුඳි නේක මුහුණින් යුතු වෙළෙඳුන්ය. ඔවුනට ජීවිතය සටනක්ව ඇති සෙයකි. ඒ මේ පුදබිම ආශ්‍රීතව කියවෙන තවත් කථාවකි. පොසොන් පොහොය අරමුණු කොටගෙන දියත් කෙරුණු හුණු පිරියම් කිරීමේ කාර්ය දැන් අවසන්ව ඇත. අනේක දුර්වර්ණ සේයා පසුබා සෑය සුදෝ සුදට හැරී ඇත. එහෙත් ක‍්‍රමයෙන් මේ සුද යළි දුර්වර්ණ වනු ඇත. තවත් මාස කිහිපයකින් යළි මේ මිනිසුන් පැමිණෙනු ඇත. එවිට මේ සමහරෙක් යළි නොපැමිණෙනු ඇත. නවකයන් ඒ ගමනට එකතුවනු ඇත. එය නැවතූ තැනින් යළි ඇරඹෙන මේ අනවරථ ජීවිත ගමන හා සම නොවේදැයි මම යළි සිතමි......

මුල් ශිල්පියා විසින් දුටුගැමුණු රජු වෙත සකස් කොට පෙන්වූ බවට ඉතිහාසයේ කියැවෙන රුවන්මැලි මහාසෑ ආකෘතිය.

සටහන හා ඡායාරූප  - තඹුත්තේගම ප‍්‍රදීප් රණතුංග

2012 ජූලි මස 29 | ලංකාදීප කර්තෘ මණ්ඩලය

 සුනිල් ශාන්ත

ජයතිස්ස